Er staan steeds meer pionierende leiders op die zich verantwoordelijk voelen voor het transformeren van de heersende verouderde systemen naar nieuwe toepassingen die bijdragen aan een wereld waarin authenticiteit, duurzaamheid, welvaart en welzijn geïncludeerd zijn. Dit zijn inspirerende leiders die het beste in de ander benadrukken en richting kunnen en durven geven aan missies die groter zijn dan henzelf.
Servant-Leadership is een ‘manier van zijn en doen’ waarbij de leider dienend is aan de groei van anderen, de organisatie en zichzelf. Daarmee draagt deze filosofie bij aan een duurzame ontwikkeling van de samenleving als geheel. Servant-Leadership helpt bij het scheppen van een bedrijfscultuur die niet langer een van bovenaf geleide hiërarchie nodig heeft. Gebleken is dat organisaties die Servant-Leadership als bedrijfsfilosofie omarmen, zelfs beter presteren dan hun branchegenoten. Medewerkers ervaren dat zelfleiderschap en betekenisgeving leiden tot geluk en zij dragen daarmee vol overtuiging bij aan gezonde en succesvolle organisaties.
Een andere benadering van leiderschap
Albert Camus zei eens: ‘Grote ideeën en doorbraken komen in de wereld even elegant als duiven. Misschien als we intensief luisteren, zullen we het horen en zien, te midden van het opkomen en gaan van naties, staten, machten, stromingen en ideologieën. Misschien horen we een zacht en teder gefladder van de vleugels van een duif, de zachte bedrijvigheid van leven en hoop en verandering.’
Toen Robert Greenleaf, de bron en initiator achter Servant-Leadership, zijn essay ‘The Servant as Leader’ in 1970 schreef en deze leiderschapsfilosofie presenteerde aan zijn naasten, vrienden en collega’s, had hij nooit kunnen vermoeden dat het zou uitgroeien tot wat het vandaag is. Sterker nog, hij streefde geen bekendheid of publiciteit na. Op zijn grafsteen liet hij zetten: ‘Ik had zo’n goed mens en een prima loodgieter kunnen worden als mijn opvoeding, opleiding en werkervaring mij daar niet van afgehouden hadden.’
Het enige dat hij wilde was mensen aan het denken zetten over een andere benadering van leiderschap.
Een filosofie die overal andere accenten legt
Wat ik het meest bewonder in Robert Greenleaf is zijn impliciete boodschap dat het niet om de persoon achter de leider gaat maar om leiderschap zelf en de impact daarvan op mensen, gemeenschap en wereld. Nog belangrijker was zijn ‘opdracht’ dat hij niet iets ‘kant en klaar’ had neergelegd maar dat hij hoopte dat men zijn gedachtegoed verder zou ontwikkelen zodat het in ieder tijdsbestek zou passen.
Het is een leiderschapsfilosofie. Dus geen systeem of instrument met dingen die je moet doen en dingen die je moet laten. Er zit geen dwang achter zijn verhaal alleen de uitnodiging ‘ermee aan de slag’ te gaan en het in te vullen op een wijze die jou, als individuele leider of als organisatie, het beste past. Je ziet dan ook in elke organisatie waar met deze leiderschapsfilosofie gewerkt wordt, dat er een andere invulling gegeven wordt of een ander accent gelegd wordt vanuit Servant-Leadership.
Servant-Leadership geeft een bijdrage aan de waarde van ieders authenticiteit en in een functionele context aan systemen, procedures en werkprocessen en in een maatschappelijke context aan duurzaamheid en bescherming van de aarde. Servant-Leadership, dat je kunt omarmen als een levenswijze, is een filosofie om een balans te vinden op deze drie aspecten.
Deel je droom
Een van mijn lijfspreuken leerde ik van Arnold Cornelissen, een geweldig mens en in mijn ogen een groot filosoof. Hij is een tijdje mijn mentor geweest. Hij schrijft in zijn boek Logica van het gevoel dat de werkelijkheid van de mensen niet bestaat uit feiten maar uit mogelijkheden. Hij zegt waar ik van droom: ‘laat mensen in hun waarde, leg ze niet jouw wil of droom op, maar deel je droom zodat ze wellicht in staat zijn hun eigen droom daarop te bouwen.’
Alles wat onder je zit, reflectie van jezelf
Los van wat Robert Greenleaf, de grondlegger daarvan vond, ben ik van mening dat Servant-Leadership een levensstijl is waarbij we ons bewust mogen zijn van het feit dat alles wat om ons heen zit of onder ons vanuit de positie van leidinggevende, dus ook mensen, een reflectie is van onszelf. Daarom is het belangrijk om je eigen gedrag en eigen zienswijze te toetsen. Die toetsing kan als stimulans dienen om je gedrag aan te passen, vooral bij zaken waar het een verkeerd effect heeft, door je af te vragen wat jij doet dat leidt tot dat effect. Het kan ook leiden tot het opvoeren van bepaald gedrag in de gevallen waarin dat vruchtbaar blijkt of leidt tot hogere efficiency of productiviteit. Als iets fout gaat, gaan we op zoek naar de zondebok zonder ons af te vragen wat het met ons eigen voorbeeldgedrag te maken heeft.
Iedereen is ertoe in staat om zelfreflectie eigen te maken. Begin bij jezelf en ga daarna pas aan de slag met het systeem.
Zeg gedag tegen zelfverrijking en machtsmisbruik
Mogen we verwachten dat intelligente mensen idealistisch gaan handelen in omgevingen waarbinnen de sociale context bepalend is voor dit handelen? De uitdaging is niet ons te laten leiden door die context maar écht te luisteren naar onze intuïtie en daarnaar te handelen. Daarin schuilt de grote uitdaging en uitnodiging van Servant-Leadership om een wereld te scheppen waarin we niet meer geconfronteerd worden met berichten over zelfverrijking, hebzucht en machtsmisbruik maar met berichten over duurzaamheid, wereldvrede, harmonie, betekenis en goede leefomstandigheden voor allen.
Ik schreef Nooit meer de baas zodat je kennis kunt maken met de basisprincipes van Servant-Leadership als een betekenisvol en duurzaam alternatief voor hiërarchische macht. Het is een boek voor iedereen die Servant-Leadership in de praktijk wil brengen. Niet alleen voor leiders, maar voor iedereen die door middel van zelfleiderschap en zelfsturing een eigentijdse en andere koers wil varen. Dit boek geeft je handvaten voor de leider die je werkelijk wilt zijn.
Daan Fousert is ruim 40 jaar werkzaam in het vakgebied personeelsmanagement en organisatie-ontwikkeling (P&O) en leiderschap. Hij is de auteur van Nooit meer de baas.
Over Daan Fousert
Daan Fousert is ruim 40 jaar werkzaam in het vakgebied personeelsmanagement en organisatie-ontwikkeling (P&O) en leiderschap. Voor hem heeft de balans tussen mens en bedrijf in zijn vak altijd centraal gestaan en hij heeft zijn verbazing nooit onder stoelen of banken geschoven dat leidinggevenden zich niet beter bewust zijn van het zakelijk nut van de factor mens.
