‘ESG past uitstekend bij de uitdagingen van deze tijd’

Wat verstaat u onder ESG?

ESG geeft aan in welke mate de belangen van mens en milieu invloed uitoefenen op bedrijfsbeslissingen en in de bedrijfsvoering. De achterliggende gedachte is dat zakelijk leven en handel drijven gepaard moet gaan met ethiek. Hoewel nieuw als term is het concept van ESG eeuwenoud. De mens is van nature een ethisch wezen en denkt al sinds de vroege geschiedenis na over de moraal die hoort bij economisch handelen. Een oud concept dus, maar uitstekend passend bij de uitdagingen van de huidige tijd.

Kijk je naar de drie letters in ESG, dan zijn ze even belangrijk – er is geen hiërarchie. Environment houdt in dat bedrijven als afnemers en producenten van energie een rol moeten spelen bij het tegengaan van klimaatverandering. Dit geldt ook voor de wijze waarop ze hun afval verwerken en grondstoffenverbruik beheersen. Social gaat over mensenrechten, gelijkheid en over hoe bedrijven omgaan met hun medewerkers, klanten, partners en andere belanghebbenden. Kijk je naar governance, dan horen managers, directieleden en de leden van de raad van bestuur te zorgen voor integriteit. Behalve de ethiek in de onderneming bewaken ze ook de kwaliteit van de besluitvorming. In die zin staat governance voor goed bestuur in het belang van het bedrijf en alle stakeholders.

In het bedrijfsleven wordt ESG al breed toegepast, maar de manier waarop dit gebeurt, kan praktisch enorm verschillen. De mate waarin er met ESG-data wordt omgegaan, is in te delen volgens een ESG-maturiteitsniveau lees ik in uw boek.

Het ESG-maturiteitsniveau kunnen we in verschillende stadia voorstellen, lopend van stadium 1 tot stadium 5. In het eerste stadium beschouwt het bedrijf het registreren, bijhouden en rapporteren van ESG-informatie als een last en registreert het uitsluitend vanuit operationele noodzaak. Daarna, in het tweede stadium, evolueert ESG van een ad-hoc activiteit naar een gemanaged proces. In het daaropvolgende derde stadium doet een bedrijf aan ESG vanuit strategische overwegingen om concurrentieel voordeel te halen. In het vierde stadium wordt ESG toegepast om het merk te versterken en gezien als van vitaal belang voor de toekomst. Het systematiseren en standaardiseren van ESG-data gebeurt in het vijfde stadium, waarin sprake is van ESG-leiderschap. Het bedrijf investeert hier aanzienlijk in ESG-gerelateerde innovatieve oplossingen.

De indeling van het ESG-maturiteitsniveau in vijf stadia maakt het voor een onderneming makkelijker om de dialoog aan te gaan met de aandeelhouders en de investeerders. Het verhogen van de maturiteit zal namelijk extra investeringen vragen en dan is het prettig als iedereen op dezelfde golflengte zit. Een bedrijf dat concrete stappen wil zetten met ESG moet eerst begrijpen in welk maturiteitsstadium ze nu staan en bepalen welk stadium ze over vijf jaar bereikt willen hebben.

ESG-investeringen leveren bedrijven waarde op. Welke manieren zijn er om deze waarde te verzilveren?

Er zijn drie onderscheidende manieren om ESG te verzilveren: door groei, door lagere kosten of door te kapitaliseren op de voordelen van een goede reputatie. Groei is mogelijk door het winnen van nieuwe klanten die duurzaamheid belangrijk vinden. Zeker bij gelijke prijzen stappen ze gemakkelijk over naar een meer duurzame leverancier. ESG-investeringen maken een leverancier ook aantrekkelijk bij bestaande klanten die bereid zijn meer te betalen voor duurzame producten. In Nederland koopt bijvoorbeeld een groeiend aantal mensen versproducten rechtstreeks van de boer. Een opvallende trend, omdat bij de discounter dezelfde versproducten lager zijn geprijsd en vaak een betere kwaliteit hebben. Misschien zien we in deze ontwikkeling de invloed van de populaire BoerBurger Beweging (BBB) van Caroline van der Plas.

ESG leidt ook tot lagere kosten door een lager grondstoffenverbruik. Grondstoffen uit recyclage zijn bovendien vaak goedkoper dan nieuwe grondstoffen. Door meer circulair te werken ontstaan ook minder afvalstromen of kan wat men voorheen als overtollig zag, toch hergebruikt of verkocht worden. Daarnaast verhoogt ESG ook de operationele efficiëntie door het optimaliseren van de processen en workflow. Bedrijven die inzetten op ESG gaan dankzij hun langetermijnvisie en innovatief vermogen ook beter om met risico’s, zodat verzekeraars lagere premies rekenen. Ten slotte maakt een sterke ESG-reputatie het werven en behouden van talent gemakkelijker, trekt kapitaalverschaffers aan en genereert positieve media-aandacht.

Bij aanvang van de ESG-journey moet je als organisatie een goed beeld krijgen van de thema’s die voor nu én voor de toekomst belangrijk zijn. Hoe pak je dat aan?

Bij het in overweging nemen van thema’s moeten we kijken naar de ‘materialiteit’. Met ESG is er sprake van een dubbele materialiteit, ofwel een dubbel belang of relevantie. Bij enkele materialiteit is de organisatie de ontvanger; bij dubbele materialiteit komen de belangen van de samenleving en planeet er bij. De belangen van de organisatie, meestal uitgedrukt in financiële kerncijfers, noemt men de financiële materialiteit. Aan de andere kant zijn er ecologische, sociale en maatschappelijke belangen waar de organisatie impact op heeft. Dit heet de impactmateraliteit en die wordt uitgedrukt in niet-financiële cijfers.

Neem bijvoorbeeld energie als thema. De OPEC-landen houden de olieprijs momenteel kunstmatig hoog, en dat stimuleert bedrijven om hun energieverbruik te verlagen. Behalve tot lagere energiekosten leidt dit ook tot minder CO2-uitstoot. De lagere energiekosten staan voor de financiële materialiteit en de lagere CO2 uitstoot voor de impactmaterialiteit. Ze vormen samen de dubbele materialiteit. Met deze kennis in het achterhoofd stel je een lijst samen met alle mogelijke thema’s en betrek je alle personeelsleden en stakeholders in dit proces. Uit deze longlist selecteer je thema’s die het hoogste scoren op de dubbele materialiteit voor verdere uitwerking. Maak vervolgens een korte- en langetermijnplanning met ESG-doelen en creëer zo een continuüm van duurzaamheidsinitiatieven.

Om deze ESG-doelen daadwerkelijk te behalen, moet je als bedrijf echt aan de slag gaan met ESG. U raadt daartoe aan actieplannen op te stellen die je verwerkt in een statusoverzicht.

In een duurzaamheidscanvas wordt alle relevantie informatie voor ESG systematisch weergegeven, inclusief de missie en de vertaling daarvan in doelen. Actieplannen maken deel uit van dit canvas. Ze concretiseren de missie en de doelen en maken de realisatie ervan mogelijk. Elk actieplan bevat een statisch gedeelte met vaste rubrieken, zoals de naam, de categorie (E-S-G), de scope van het doel, de stakeholders, het team, het beschikbare budget en de verwachte timing. Het dynamische gedeelte van het actieplan beschrijft de activiteit, met daaraan gekoppeld een deadline.

Mijn advies is om hier ook de verwachte ‘deliverable’ te noemen, het aantoonbare resultaat van de activiteit. Dat kan een fysiek product zijn, zoals zonnepanelen, maar ook een email of een verslag van een vergadering. De status van de activiteit wordt geconsolideerd op een statusoverzicht waarop je ziet hoe is het gesteld met alle ESG-actieplannen. Naast de status van uitvoering voor elk actieplan vermeldt dit overzicht ook het totaalbudget en de actuele uitgaven. Het invullen van de status gebeurt eenvoudig met een drie- of vijfpuntensysteem, eventueel te vertalen in stoplichtkleuren. Groen betekent op schema, oranje dat er bijkomende inspanningen of resources nodig zijn en rood dat de indicatoren van de activiteit niet gehaald zullen worden. Zijn kleuren niet gewenst of mogelijk, dan kun je percentages gebruiken om aan te geven of de indicatoren gehaald zullen worden.

Het ESG-verhaal is gericht op het goed overbrengen van de duurzaamheidsboodschap. Op welke wijze communiceren bedrijven het best over hun ESG-prestaties?

Communiceer niet alleen over je successen maar ook over wat je moeilijk vindt. Dat vergroot het vertrouwen bij mensen, want behalve over wat er goed gaat, willen zij ook weten voor welke uitdagingen het bedrijf staat op het gebied van duurzaamheid. Benoem verder de feitelijke, daadwerkelijk behaalde resultaten en vertel op boeiende wijze het verhaal dat daar bijhoort. Heb oog voor anekdotes, want zij geven de cijfers peper en zout zoals we in Vlaanderen zeggen. Stem je ESG-rapportages ook echt af op de doelgroep. Bij de stakeholders hebben leden van de financiële community, zoals analisten en investeerders, meer interesse in gedetailleerde, cijfermatige resultaten dan buurtbewoners. Voor die groep kun je beter hapklare brokken opdienen. Probeer met je rapportage de waardering en het vertrouwen van stakeholders te versterken. Laat ze zien hoe de duurzaamheidsvisie van het bedrijf aansluit bij de aangewende middelen en de behaalde resultaten.

Het is bijvoorbeeld belangrijk te vermelden dat een bedrijf 10k plastic uit de oceanen heeft laten halen om te recycleren. Dit cijfer krijgt meer betekenis als het om een voedingsbedrijf gaat waarbij plastic verpakkingen essentieel zijn om voedselverspilling te voorkomen. Maar misschien was het de bedoeling om dubbel zoveel plastic uit de oceanen te halen, maar lukte het in het begin niet zo goed? Wat mensen boeit, is een écht verhaal en deze transparantie kan de duurzaamheidsinspanningen van het bedrijf geloofwaardiger maken.