Tot mijn grote verrassing introduceert Tiggelaar in hoofdstuk 1 het begrip ‘geluk' als een werkwoord, een kwestie van doen! Daarmee zet hij zich af tegen de stroom zelfhulpboeken die niet verder gaan dan ‘als je er maar in gelooft, haal je je doel'.
Je moet de veranderrichting kiezen en actie ondernemen om te veranderen. Maar zo makkelijk is zelfsturing bij verandering niet! Maar liefst 95% van ons gedrag is onbewust en automatisch gewoontegedrag. Slechts 5% van ons gedrag is rationeel, toekomstgericht en gepland. Met andere woorden: als ik wil afvallen op de lange termijn, ga ik vanavond eerst nog even uitgebreid tafelen en borrelen om het af te leren. Een groot gat tussen de richting van mijn gedrag (afvallen) en mijn actie (nog even snel heel veel eten).
Juist daarom moeten we volgens de auteur doelen formuleren waarin wij geloven en waartoe wij gemotiveerd zijn om ze te halen en op de langere termijn vol te houden. Onze motivatie is namelijk alleen duurzaam zolang wij ze verbinden met zaken die wijzelf écht van belang vinden.
Ook hamert Tiggelaar op wat onze dierbaren belangrijk vinden bij veranderprocessen en ziet hij onze dierbaren als hulptroepen bij verandering. Aanname daarbij is dat je onderdeel bent van een gezond functionerend (familie)systeem, omdat de verandering anders geheel uit de hand kan lopen.
Tot mijn grote blijdschap stipuleert Tiggeaar in hoofdstuk 6 het belang van doelen bepalen en reikt hij praktische handvatten aan. Tips gebaseerd op visualisatietechnieken (stel je jouw ideale jaar, maand en week voor), tips om naar jezelf in verschillende situaties te kijken en tips om grenzeloos te dromen. Juist in dit hoofdstuk komt het verfrissende inzicht om je niet drukker te maken bij het kiezen van doelen dan nodig is. Een doel halen is meer een experiment met vallen en opstaan. Bovendien heeft het halen van een doel een (situatie- of leeftijdgebonden) houdbaarheidsdatum.
Het mooiste inzicht in dit hoofdstuk is dat de auteur stelt dat zekerheden over jouw doel pas onderweg volgen. Ons gedrag en de resultaten leveren je het zelfvertrouwen dat je zoekt onderweg. Er bestaat niet zoiets als 100% zelfvertrouwen voorafgaand aan het behalen van je doel. Ga maar na: als je wil stoppen met alcohol drinken, stel je jezelf dat doel. Pas nadat je niet meer drinkt krijg je gaandeweg steeds meer zelfvertrouwen en ondertussen val je af, ben je katervrij en voel je je fitter en wordt je besluit daardoor weer extra bekrachtigd. Dus de beloning van positieve gedragsverandering volgt ‘onderweg' en dat is een prachtig vooruitzicht.
Echter, de meeste veranderingen lukken juist niet omdat mensen niet bereid zijn offers te brengen of om iets te laten. Juist op dit punt komt Tiggelaar met het originele inzicht dat juist als je ergens mee wil stoppen, je nog steeds een doel moet formuleren met wat je wél gaat doen. Onze hersenen maken namelijk geen onderscheid tussen stoppen of doorgaan met bijvoorbeeld snoepen. In plaats daarvan activeren onze hersenen gedachten, associaties en emoties die gerelateerd zijn aan al die tussendoortjes waardoor wij ze juist gaan nuttigen in plaats van ermee te stoppen. Dus moeten we doelen formuleren die juist dat ongewenste gedrag onmogelijk maken.
Gedragsverandering houdt niemand op lange termijn vol met alleen wilskracht, daarom wijst Tiggelaar op het organiseren van support in je sociale en fysieke omgeving. Ook het bewust bijhouden van de voortgang en jezelf belonen zijn essentieel voor gedragsverandering.
Hij stelt dat je eigenlijk nooit klaar bent met veranderen als je jezelf wil blijven ontwikkelen. De omgeving stelt immers altijd nieuwe eisen.
Het laatste hoofdstuk verhult misschien wel de belangrijkste boodschap over onze traditionele kaders als kerken en ‘bazen' en leraren niet meer bepalend zijn in ons leven. Succes is een keuze in onze maakbare samenleving. De keerzijde is dat ons mislukken ook als een keuze wordt benaderd. We hebben zoveel vrijheden in ons bestaan, dat de noodzaak tot zelfleiderschap essentieel is geworden. Niet iedereen is daartoe in staat en dat zie je duidelijk terug in de vereenzaming en verminderde focus en productiviteit tijdens corona. De oproep om anderen te helpen in hun vermogen tot zelfleiderschap is een mooie boodschap. Door anderen te leren, leert de ‘meester' zelf ook weer.
Dit wordt jouw jaar, 12 krachtige lessen in persoonlijke verandering van Ben Tiggelaar is een mooi boek, vol met verhelderende inzichten en goed toepasbare werkvormen.
Elmas Duduk is manager ruimtelijke ordening en duurzaamheid bij de Gemeente Amsterdam. Daarnaast is ze auteur van het boek Crossmentorschap.
Over Elmas Duduk
Elmas Duduk is psycholoog en bedrijfskundige. Als expert Lerende Organisaties en Veranderkundige begeleidt zij gerenommeerde organisaties bij complexe verandertrajecten, inrichtingsvraagstukken en kennismanagement. Als coach begeleidt zij executives en high performers. Zij is auteur van de boeken Crossmenstorschap en Comforttransitie.
