The Rules of Contagion van Adam Kucharski is hét boek dat je moet lezen om alles te begrijpen over waarom dingen ‘viral' gaan en hoe besmettelijke ontwikkelingen weer te stoppen.
Ik ontdekte het boek begin mei via de leeslijst van Bill Gates. Op dat moment had ik zoals velen de behoefte aan meer achtergrondkennis over besmettelijke ziektes en dergelijke. Adam Kucharski is een jonge gepromoveerde wetenschapper, wiskundige en epidemioloog. Zijn onderzoekservaring is breed. Van Ebola in Afrika tot Zika op de Pacifische eilanden en in Zuid Amerika. Bovendien heeft hij aan het begin van de financiële crisis een tijdje in de jungle van de Londense City, in de wereld van de zakenbanken mogen doorbrengen. Daar leerde hij eveneens een en ander over besmettelijk gedrag. Maar hij is vooral een begenadigd verteller. Kucharski heeft een zeer toegankelijk boek afgeleverd dat kundig in elkaar zit. Met mooie verhalen, een goede opbouw en analytische diepgang.
Een van de hoofdpersonen is de arts Ronald Ross, die in de negentiende eeuw onderzoek deed naar malaria. Uit zijn experimenten kon hij afleiden dat muggen de verspreiders moesten zijn, en niet zoals lang gedacht werd, iets in de lucht. Een van de interessante aspecten van Ross' werk is dat hij mechanische modellen maakte in plaats van alleen patronen te beschrijven. Modellen die verklaren waarom dingen gebeuren zoals ze gebeuren. Ik moest denken aan een ander geweldig boek, Het boek waarom, dat een lans breekt voor het modelleren van causaliteit. Ross won er de Nobelprijs mee. De chemicus Kermack en wiskundige McKendrick hebben het modelleren van Ross voortgezet en kwamen erachter dat bij een pandemie niet iedereen besmet hoeft te worden. Aangezien een flink deel van de besmette mensen meestal weer herstelt, blijven op een gegeven moment te weinig mensen over om besmet te raken. Daarom hoef je niet iedereen in te enten om groepsimmuniteit te bereiken en niet iedere mug uit te roeien om van de malaria af te komen.
Door de Eerste wereldoorlog en de periode daarna lag de kennisontwikkeling een beetje stil. Maar in het tijdperk van de wederopbouw na de Tweede wereldoorlog was de interesse in infectieziektebestrijding groter dan ooit. Uit die tijd stamt het onderzoek dat heeft geleid tot het inmiddels bij iedereen bekende en intuïtieve reproductiegetal R. Nu COVID19 nog altijd rondraast weten we, als de R boven de één uitkomt dan stijgt het aantal besmettingen en ligt de R onder de één dan lopen de besmettingen terug. De grafieken en modellen die Kucharski toont, kennen we van televisie en uit de kranten.
Kucharski geeft op een prettige manier en met interessante voorbeelden uitleg en achtergrond over superverspreiders en andere kenmerkende eigenschappen van pandemieën. Niet alleen over besmettelijke ziektes overigens, ook over obesitas en allerlei hypes. Zelfs de besmettelijkheid van fake news komt aan de orde.
Nuttig is ook dat hij uitlegt hoe besmettelijkheid een halt toe te roepen. Sociologische en psychologische inzichten spelen daarbij een grote rol. Niet verrassend, want we weten uit ervaring dat gedrag de grootste onzekerheid is bij het indammen van een pandemie. Gedrag maakt ook dat het verloop van pandemieën slecht te voorspellen is. Kucharski zegt treffend, 'als je een pandemie hebt gezien, dan heb je .... een pandemie gezien'. Dat maakt de analyse van uitbraken zo interessant volgens Kucharski. In zijn slotwoorden heeft hij het over de momenten waarop je het mis hebt en dat een verrassend patroon je aandacht trekt.
In The Rules of Contagion spreekt een gepassioneerde wetenschapper die mij veel heeft bijgebracht over de werking van besmettelijkheid.
Deze recensie is geschreven op basis van de Engelstalige editie van Viraal (red.).
Over Freija van Duijne
Freija van Duijne was van 2013 tot 2018 voorzitter van de Dutch Future Society. Zij heeft meer dan tien jaar werkervaring als toekomstverkenner en strateeg in diverse overheidsorganisaties. Freija werkt vanuit haar bedrijf Future Motions en geeft trainingen en lezingen op gebied van toekomstverkennen.