Van Twist laat zien dat woorden bepaalde ongelijke zaken aan elkaar gelijk stellen, en daarbij andere zaken buiten gesloten worden: iets waar je op kan zitten kan een stoel genoemd worden, maar een tafel is duidelijk(?) wat anders. Taal komt dus voort uit metaforen. Metaforen zijn ordenend en scheppen ruimte voor nieuwe perspectieven en een beter begrip van nieuwe situaties. Juist het voorbij gaan aan doorsnee taal creëert vernieuwing en verwondering.
Woorden krijgen uiteindelijk nog meer waarde in een verhaal. Verhalen sluiten aan bij onze eigen ervaringen, gaan over emotie en maken karakterontwikkeling en verschillende karakterperspectieven mogelijk. Van Twist legt rolverdelingen en verhaallijnen uit en laat zien dat narrativiseren waardevol is voor professionele praktijken
Vertellen gebeurt ook met cijfers. In complexe contexten wordt er vaak gegrepen naar calculeren. Van Twist legt uit dat vertellen voor tellen gaat: cijfers komen voort uit welk verhaal we willen vertellen. Bij tellen wordt eerst onderscheid gemaakt en daarna besloten wat wel en niet meegenomen wordt in de calculatie. Cijfers vertellen dus hun eigen impliciete verhalen.
Modellen kunnen ingewikkelde zaken verhelderen. Daarentegen kunnen modellen ook misleidend en manipulatief zijn. Van Twist roept op om modellen als een tijdelijk product te zien: geschikt voor een bepaalde situatie om daarna weg te werpen en als compost te gebruiken voor nieuwe modellen.
Taal is niet alleen zichtbaar in woorden, verhalen, cijfers of modellen. Zowel het lichaam als de omgeving van de professionele praktijk spreken. Ook stilte is communicatie. Taal wordt daarmee gelijk aan handelen.
In een afsluitend hoofdstuk brengt Van Twist de verschillende strategieën samen in het concept framing. Taal maakt de uitoefening van macht mogelijk. Hoewel framing voor velen een negatieve connotatie heeft, stelt Van Twist dat framing nuttig en noodzakelijk is bij besturen, organiseren en adviseren. Een alternatief voor framing is er niet, en het verschil maken in de professionele praktijken betekent macht uitoefenen. Aan de andere kant beïnvloedt taal ook de professionele praktijk. Het is dus zowel invloed uitoefenen als invloed ondergaan.
Hoewel Woorden wisselen niet altijd een gemakkelijk te lezen boek is, zet het aan om na te denken over taal, en de beïnvloeding met en door taal. Van Twist haalt veel eigen voorbeelden aan en verwijst veel naar literatuur. Het boek is dan ook geen handleiding maar eerder het delen van eigen inzichten en ervaringen. Hierdoor is het soms wat langdradig en Van Twist betreedt regelmatig zijsporen. Desondanks is het een interessant boek, zeker als je van een stevig uitgewerkt en onderbouwd verhaal houdt. Zowel voor junior adviseurs als voor adviseurs met meer ervaring een interessante start om zicht te krijgen op en te werken aan het gericht gebruik van taal door jezelf en door de ander.
Over Reijer Aernoudse
Reijer Aernoudse is adviseur bij Adviestalent. Adviestalent leidt jonge talentvolle academici op tot breed inzetbare adviseurs en managers. Adviestalent is een initiatief van Twynstra Gudde.
