Gevoelsarm - ‘Reflectie, kritiek en zelfreflectie’

Laat ik bij het begin beginnen. Ik ken Bram Bakker eigenlijk voornamelijk uit de media, vermoedelijk net als veel andere mensen die dit stukje lezen. En misschien is het voor veel mensen, ik vermoed zelfs voor Bram zelf, invoelbaar of herkenbaar dat hij wel enige irritatie weet op te roepen. Ik heb verder ook nog nooit iets van Bakker gelezen, hoewel hij echt al een hele trits boeken op zijn naam heeft staan.

DSM-diagnoses

In de media hoorde ik dat Bakker een nieuw boek had geschreven. En dat hij zijn titel en werk als psychiater aan de wilgen had gehangen. Hij kon zich niet alleen meer vinden in de manier waarop de GGZ werkt en het belang dat aan DSM-diagnoses wordt gehangen, maar reflecteert ook op zichzelf. Hij is daarin best kritisch op zichzelf, maar tegelijkertijd ook mild. Dat klinkt paradoxaal, maar het is wel zo. En die kritische en milde houding maakt hem voor mijn gevoel als lezer een prettiger mens. Op voorhand verwachtte ik een lange integrale verhandeling, waarin Bakker uitlegt hoe en het waarom hij stopte. Gevoelsarm biedt echter meer dan dat.

Leesbare hoofdstukjes

Het boek bestaat, naast een inleiding en een nawoord, uit 10 delen. Die bestaan op hun beurt uit hele korte en zeer leesbare hoofdstukjes van elk zo'n 2 tot 4 pagina's lang. Enerzijds maakt dat het boek heel toegankelijk. Je kan het makkelijk oppakken voor een kort, vlot geschreven hoofdstuk zonder veel jargon, en het net zo makkelijk weer wegleggen. Je hoeft zelf geen psycholoog of psychiater te zijn om het boek goed te kunnen lezen. De schrijfstijl is dusdanig toegankelijk dat iedereen met interesse het volgens mij kan lezen.

Reflectie en zelfreflectie

Elk van de tien delen begint met een quote, uit een van de daaropvolgende hoofdstukken, die iets over het onderwerp zegt dat in dat deel aangesneden wordt. Zo bestaat bijvoorbeeld het deel ‘Een beetje zelfkennis & reflectie’ uit vier hoofdstukjes met op hun beurt titels als ‘Nooit te oud om te leren’ of ‘Het is een narcist!’ De bijbehorende quote luidt: ‘Inmiddels weet ik beter, want ik ben net zo kwetsbaar als ieder ander mens en dat ik dit gedurende het grootste deel van mijn leven verborgen heb weten te houden dat is geen prestatie.’ Zelf vind ik dat veelzeggend over de mate van reflectie en zelfreflectie die overal in Gevoelsarm terugkomt.

Houding als hulpverlener

Bakker kijkt terug op zijn opleiding tot psychiater, zijn collega's, zijn privéleven, zijn houding als hulpverlener en zichzelf als mens met tekortkomingen. Ook vertelt hij over auteurs die hij graag leest, en over hun visie op het leven en mentale gezondheid. Zelf vond ik het leuk dat ik daar ook een paar van mijn eigen favoriete en kritische auteurs tegenkwam.

Geheugensteuntjes

Het enige jammere is de herhaling. Soms wordt iets opnieuw in een hoofdstukje opnieuw aangehaald, terwijl je dat net hebt gelezen. Misschien is het vooral voor mij vervelend, omdat ik het boek er in anderhalf etmaal doorheen joeg en geen geheugensteuntjes nodig had. In dat geval: mea culpa. Misschien is die herhaling voor mensen die langer over dit boek doen, juist prettig.

Kritisch over de GGZ

Bakker is in Gevoelsarm zeer kritisch over de stand van zaken in de GGZ in Nederland, de afstandelijke houding van de professionele hulpverlener zoals hij die heeft aangeleerd in zijn opleiding tot psychiater, de DSM als leidraad en voorwaarde voor het kunnen starten van een evidence based – maar niet op maat gemaakte – behandeling van de mensen die hulp zoeken en zochten bij Bakker en zijn andere collega's in de GGZ, enzovoort.

Systemen en protocollen

Ik ben geen psychiater - maar lees ook weleens wat - en heb inmiddels dezelfde indruk als Bakker over de GGZ en de DSM als psychiatrische diagnosebijbel. Bakker kan het ongetwijfeld veel beter beargumenteren dan ik. Als ik op mijn beurt reflecteer op de dingen die ik in Gevoelsarm lees, dan verbaast het mij dat andere psychiaters nog wél bereid zijn te blijven werken binnen de bestaande systemen en protocollen. Ik zou op mijn beurt weleens in hun hoofd willen kijken!