Wat Luyendijk over de gunstige uitgangspositie van de meeste bestuurders en managers schrijft is niet nieuw, maar daarom niet minder relevant. Daarnaast is het boek goed geschreven, en het biedt managers relevante inzichten. Luyendijk beschrijft de gunstige startpositie van waaruit veel bestuurders en managers aan hun carrière zijn begonnen, waarbij hij stelt dat de meesten (inclusief Luyendijk zelf) zich daar niet van bewust zijn. Luyendijk roept de lezer min of meer op om met compassie naar mensen te kijken die niet zijn begonnen vanuit een bevoorrechte positie. Mensen (mannen) zoals Luyendijk, maken deel uit van een elite, een beperkte afspiegeling van de samenleving. Je treft immers weinig vrouwen, mensen van kleur en lhbti aan op hoge posities. En dat is jammer voor alle betrokkenen. Luyendijk ziet zichzelf niet als een expert in diversiteit maar eerder als ‘een ervaringsdeskundige in privileges’.
Verleiding
Het is de vraag of er nog een onbevangen lezer te vinden is voor dit boek. Er is al heel veel over het boek van Joris Luyendijk, in positieve en negatieve zin, gezegd en geschreven. De kern van zijn boek is bovendien in een paar kernachtige statements samen te vatten. Loont het nog de moeite het boek van tweehonderd pagina’s te lezen? Ik denk van wel. Luyendijk neemt de lezer mee in zijn ‘ontdekkingsreis’ en wat hij onderweg ervaart valt niet weer te geven in een samenvatting, column of tv/radiodebat.
In het boek vraagt Luyendijk zich af hoe zijn maatschappelijke carrière was verlopen als hij in een ander lichaam of in een andere wieg was geboren. Zou talent en hard werken dan ook voldoende zijn geweest voor succes? Op zoek naar het antwoord leest hij rapporten over onrechtvaardigheid in Nederland en voert gesprekken hierover met mensen die het aan den lijve ondervinden. Al interviewend en lezend realiseert hij zich hoe de machtspositie van mannen zoals hijzelf ontstaat en in stand blijft: ‘Wij mogen bepalen wie de besten zijn, en drie keer raden wie er dan uit de bus komen als kandidaten met de meeste kwaliteit: mannen zoals wijzelf’.
Fundament
Zonder dat Luyendijk het in zijn jonge jaren volledig in de gaten had, was zijn succes als schrijver, journalist en tv-presentator een mengsel van enerzijds talent, toeval, geluk, hard werken en anderzijds een stevig en onzichtbaar fundament. De meeste succesvolle witte mannen merken hun privileges niet op. In het boek staat de persoon Luyendijk symbool voor een man, wit en hetero (de kans op discriminatie is hiermee laag), met minstens één in Nederland geboren ouder (aanpassen aan een andere cultuur is niet nodig), met minstens één ouder met een goede opleiding en die zelf ook VWO heeft gedaan en universitair is opgeleid. Zoals Luyendijk ze noemt: Zeven-Vinkjes. In commentaren op zijn boek is erop gewezen dat er meer ‘vinkjes’ te onderkennen zijn, maar dat tast de boodschap van het boek niet aan.
Levensverhaal
Even een zijpad: Manfred Kets de Vries roept managers in zijn boek De CEO fluisteraar op om zich bewust te worden van hun drijfveren en blokkades. Of zoals Kets de Vries het zegt, hun eigen ‘biografie’ te onderzoeken. Kets de Vries noemt dit het afpellen van de onbekende laagjes van je levensverhaal die je belemmeren in je functioneren. Dat is voor veel managers meteen wat veel gevraagd. Het boek van Luyendijk is een goede eerste stap om je bewust te worden van de ‘biografie’, van je eigen privileges en hoe dit onbewust doorsijpelt in je besluitvorming, bij het werven van medewerkers, bij het beoordelen van medewerkers, e.d.
Biografie
Er bestaan al heel veel publicaties over sociale ongelijkheid, selectieve perceptie, bevoordeling van de eigen groep, discriminatie, gender, e.d. Het zijn publicaties die of activistisch of wetenschappelijk van toon zijn. Luyendijks boek valt niet in deze categorieën. Het is ook geen roman. Het is eerder een wat lang uitgevallen ‘brief aan mijzelf’, waarin hij kijkt naar zijn loopbaan, en die van andere succesvolle mensen, en hoe ze gekomen zijn waar ze nu zijn. Hij beschrijft zijn eigen innerlijke ontdekkingsreis, of ‘biografie’. Dat persoonlijke verhaal vult hij aan met korte uitstapjes naar de literatuur, over onder meer intersectionaliteit en achterstelling. Door het persoonlijke verhaal verleidt Luyendijk de lezer om ook naar zichzelf te kijken.
Relevant
Luyendijk heeft een prettige en losse schrijfstijl en wat hij in zijn boek beschrijft is niet nieuw, maar daardoor niet minder relevant. Het boek biedt managers en bestuurders, die het spel in hun organisatie bepalen, relevante inzichten. Zo geloven veel succesvolle mensen dat hun carrière hun eigen verdienste is, dat ze harder werken dan de rest. Ze leggen die norm aan anderen ook op, en als het hen dan niet lukt is het hun eigen schuld. Hopelijk slaagt Luyendijk erin om de lezer, die denkt dat zijn succes volledig gebaseerd is op de eigen prestaties, in te laten zien dat zijn succes ook gebaseerd is op zijn gunstige uitgangspositie (de zeven vinkjes). En als ze dat weten, dat ze vervolgens met andere ogen, sensitiviteit en compassie, naar mensen kijken die niet het geluk hadden van een vliegende start. Dat ze zich afvragen hoe het bij hen zit en hoe veel steun zij geven aan mensen met een ander taalgebruik, andere omgangsvormen, andere codes, e.d.
Over Rudy Kor
Rudy Kor is zelfstandig organisatieadviseur en auteur van diverse managementboeken. Tot voor kort werkte hij (als senior partner) bij Twynstra Gudde. Hij startte zijn werkzame leven bij Philips in Eindhoven. Als adviseur helpt hij (project)managers bij het effectiever inrichten van hun projecten. Als veellezer wordt hij gedreven door nieuwsgierigheid en schrijft regelmatig boekrecensies.
