Loonshots heeft me werkelijk een nieuw theoretisch perspectief gegeven. En tal van mooie inkijkjes in de verhalen achter de technologie die de twintigste eeuw hebben vormgegeven. Loonshots zijn de onmogelijke uitvindingen die meer dan eens werden weggehoond maar uiteindelijk triomfeerden als doorbraakproduct of doorbraakstrategie.
Het verhaal achter de uitvinding van de radar, een idee dat lange tijd was verworpen door de militaire bureaucratie tot het bijna te laat was, maar uiteindelijk zeer bepalend is geweest voor het verloop van de Tweede Wereldoorlog. De uitvinding van het cholesterolmedicijn statine door een Japanse onderzoeker die zijn toevlucht zocht bij paddenstoelen en schimmels. We volgen Juan Trippe de oprichter van luchtvaartmaatschappij Pan Am die wist hoe hij toestellen moest ontwikkelen om de luchtvaartindustrie te domineren. We worden verbluft door Edwin Land, de geniale uitvinder van onder andere polaroid brillenglazen en polaroid fotografie. Maar ook de wetenschappers uit de Renaissance en de Verlichting worden geëerd met mooie, meeslepende verhalen die iets duidelijk maken over de succesfactoren in het systeem waarin zij opereerden.
Het systeem waar Bahcall het over heeft is voortgekomen uit het nationaal plan van president Rooseveld om de wetenschap te ondersteunen. Het debacle met de radar maakte pijnlijk duidelijk dat er van alles mis kan gaan voordat een uitvinding zijn weg naar de praktijk vindt. Vannevar Bush bouwde een structuur om wetenschappers en het militaire apparaat in de oorlog te laten samenwerken, dat de issues met o.a. de radar vlot had weten te trekken. Dat ontwerp voor wetenschapsbeleid is gefinetuned door Theordore Vail (die ook het fameuze Bell Labs tot grote hoogten bracht). Dit alles heeft geleid tot het systeem dat we kennen als DARPA, het Amerikaanse militair instituut voor innovaties, dat uitvindingen heeft voortgebracht zoals het internet.
Veel auteurs wijzen naar cultuur en psychologie bij verklaringen over het succes van innovaties. Bahcall moet daar niets van hebben. Als natuurkundige grijpt hij terug op theorieën over faseovergangen, dynamisch evenwicht en met elkaar strijdende krachten van bindingsenergie en entropie. Ook daar heeft hij spannende verhalen over. Van Jane Austen tot de strijd tegen bosbranden, de praktijk van systeemdenken komt hiermee tot leven. Hij geeft een nieuw perspectief op het magische getal van 150 medewerkers voor een optimaal functionerende organisatie. Als niet natuurkundige moet ik wel de tijd nemen om deze modellen te laten indalen. Maar de vier vuistregels zijn hoe dan ook om mee naar huis te nemen.
Zoals de credentials van de auteur al doen vermoeden: Loonshots is een boek van uitzonderlijke diepgang en kwaliteit. De levendige verhalen over de uitvindingen lezen als een jeugdboek. Ik zou bijna zeggen jongensboek, aangezien (behalve Jane Austen) vrouwen amper voorkomen in het boek. Door de verhalen heen is de opbouw van het boek duidelijk gericht op het overbrengen van de boodschap. Prettige samenvattingen. Soms wat herhalend, maar dat is niet storend in een boek als dit. Met hier en daar tekeningetjes en foto's is de vormgeving fijn. Ik zal niet de enige zijn die Loonshots bijna in een ruk heeft uitgelezen.
Over Freija van Duijne
Freija van Duijne was van 2013 tot 2018 voorzitter van de Dutch Future Society. Zij heeft meer dan tien jaar werkervaring als toekomstverkenner en strateeg in diverse overheidsorganisaties. Freija werkt vanuit haar bedrijf Future Motions en geeft trainingen en lezingen op gebied van toekomstverkennen.
