Dat we steeds meer in kampen verdeeld raken, zien we niet alleen op het journaal als we over de geopolitieke zaken horen, we nemen het ook waar in talkshows en op de multimedia. We hebben niet zoveel op met andersdenkenden. Kamphuis legt duidelijk uit dat we vooral stellingen innemen, maar geen ruimte laten voor anderen. Bekende onderwerpen waarbij de nuance allang verdwenen is: Zwarte Piet, Corona of het klimaat. Je bent voor of je bent tegen. Zelfs bij de overheid is dit opgevallen en is er een spotje van SIRE ontwikkeld met de retorische vraag: Ben je nu een discussie aan het winnen of elkaar aan het verliezen?
Onzekerheid
Lammert Kamphuis legt in Verslaafd aan ons eigen gelijk uit dat als God of de kerk niet langer het hoogste woord voert, maar ons denken de richting bepaalt, we zeer onzeker worden. De zekerheden van weleer zijn verdwenen en we moeten nu zelf nadenken, zelf een oordeel vormen. Dat gaat ons niet makkelijk af. Een van de redenen vinden we in het werk van de beroemde psycholoog Kahneman. Die stelt dat ons brein in feite lui is. Of zoals de auteur opmerkt: we zijn liever lui dan lenig.
Lenig
Die luiheid zien we ook terug in het omgaan met anderen. We ontmoeten vooral mensen die op ons lijken of onze opvattingen delen. Ja, soort zoekt soort. Inmiddels is het geen geheim meer. Het SCP maakte al een aantal jaren geleden bekend dat huwelijken vooral matchen op opleidingsniveau.
In de ondertitel van zijn boek ‘Pleidooi voor een Perspectivistische lenigheid’ pleit de auteur ervoor om juist wel om te gaan met andersdenkenden; sterker nog: hen op te zoeken. Dat vereist goede communicatieve skills en ook de bereidheid om goed te willen communiceren.
Filosoferen
Lammert Kamphuis vindt dat we vooral moeten filosoferen. Twijfelen, niet stellig zijn, een onderzoekende houding durven innemen en vooral nieuwsgierig zijn wie de ander is. Daarbij moeten we onze oordelen maar even achterwege laten. Zeker, dat is geen nieuwe boodschap. Maar we hoeven ook niet iets nieuws te horen om iets wat al lang speelt met betrekking tot ons eigen gelijk, om iets te kunnen af- of aan te leren.
Eerlijk gezegd lees ik eigenlijk helemaal niets nieuws in dit boek. Maar wat ik sterk vind is dat Kamphuis zijn heldere boodschap in een goed geschreven verhaal verpakt. Hij houdt mijn aandacht vanaf het begin tot einde vast. Ik geloof in zijn boodschap, hoewel ik elke dag op het journaal en in de talkshows de voorbeelden zie hoe het niet moet. Daarom is het mooi te vernemen dat ook scholen hun steentje bijdragen aan deze discussie over het eigen gelijk. Kamphuis geeft een voorbeeld van een Ierse school in Belfast. De directeur van de school wilde dat de leerlingen boven het wij-zij denken leren uit te stijgen.
Partner in crime
Echter de mensen die bevoegd of verantwoordelijk zijn om de sfeer goed te houden, zijn soms juist ‘partner in crime’. Kamphuis merkt namelijk op dat een hoge score op de narcisme schaal de kans vergroot om CEO te worden. We moeten daarom allemaal oefenen, discipline aan de dag leggen en minder ons zelf ter tafel brengen en denken in Hegel’s These – Antithese- Synthese gedachtengoed. We mogen -moeten- het met elkaar oneens kunnen zijn maar we hebben elkaar ook nodig om tot synthese te komen.
Over Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat.
