Legitieme Portie: Het Wettelijk Beschermde Erfdeel

De legitieme portie vormt één van de fundamentele pijlers van het Nederlandse erfrecht. Het bedraagt de helft van de waarde van het erfdeel in geld dat het kind zou zijn toegekomen wanneer de overleden ouder geen testament zou hebben opgemaakt, vermenigvuldigd met ½. Ook bij onterving behouden kinderen dit wettelijk gegarandeerde minimumdeel van de nalatenschap. De regeling van de legitieme portie is van dwingend recht en daar kan niet bij testament van afgeweken worden.

De Grenzen van Testeervrijheid

Hoewel het Nederlandse erfrecht uitgaat van testeervrijheid, stelt de legitieme portie hier duidelijke grenzen aan. Het recht op de legitieme portie beperkt de testeervrijheid van een persoon, omdat de wetgever meent dat er een zedelijke plicht bestaat om ten minste een deel van het vermogen na te laten aan de naaste bloedverwanten. Als ouder kun je besluiten één van je kinderen in je testament te onterven, toch blijft een kind altijd recht houden op deze legitieme portie - je kunt een kind dus nooit helemaal onterven.

Berekening en Juridische Aspecten

Bij de berekening wordt eerst de waarde van het vermogen in de nalatenschap vastgesteld - de waarde van de goederen van de nalatenschap, vermeerderd met bepaalde giften en verminderd met de schulden van de nalatenschap, vervolgens gedeeld door het aantal personen dat de erflater in de eerste parentele heeft achtergelaten. Onder het huidige erfrecht heeft een kind alleen recht op de legitieme portie in de vorm van geld - de legitimaris is geen erfgenaam meer en heeft geen zeggenschap bij de afwikkeling van de erfenis.

Praktische Geldendmaking

Het kind zal een beroep op zijn legitieme portie moeten doen - de regeling is niet automatisch van toepassing. Het recht om aanspraak te maken op de legitieme portie vervalt uiterlijk vijf jaar na overlijden. Er bestaan geen formele regels voor de manier waarop de aanspraak geldend kan worden gemaakt, maar vanwege termijnen wordt het verstandig geacht dit schriftelijk te doen.

Moderne Ontwikkelingen en Toekomst

Recent onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen in opdracht van het WODC naar het 'Draagvlak voor de legitieme portie' toont aan dat dit onderwerp actueel blijft. De discussie over de toekomst van de legitieme portie houdt juristen, politici en families bezig. Voor kinderen blijft het een bescherming tegen volledige onterving, terwijl volledige onterving van kinderen onder omstandigheden nog steeds als onredelijk wordt beschouwd.

Conclusie: Balans tussen Testeervrijheid en Familiebescherming

De legitieme portie blijft een cruciaal instrument in het Nederlandse erfrecht dat de balans waarborgt tussen enerzijds de testeervrijheid van ouders en anderzijds de bescherming van kinderen tegen volledige onterving. Als wettelijk recht kan het niet worden genegeerd bij het opstellen van een testament, en wie dit toch doet, ziet zich geconfronteerd met succesvolle claims van rechthebbenden. De complexiteit van berekening en geldendmaking maakt deskundige juridische bijstand vaak onontbeerlijk voor zowel erfgenamen als legitimarissen.