Hoe creëer ik psychologische veiligheid binnen mijn team?

Psychologische veiligheid is een essentiële voorwaarde voor effectieve teams. Het zorgt ervoor dat teamleden zich vrij voelen om ideeën te delen, risico's te nemen, fouten te bespreken en open te communiceren zonder angst voor negatieve consequenties. Onderzoek bij Google heeft aangetoond dat teams met een hoge mate van psychologische veiligheid tot vijftig procent beter presteren. Maar hoe creëer je als leidinggevende zo'n veilige omgeving? In dit artikel ontdek je concrete stappen en inzichten om psychologische veiligheid in jouw team te bevorderen.

Wat is psychologische veiligheid?

Psychologische veiligheid is een klimaat of cultuur waarin mensen zich vrij en veilig voelen om vragen te stellen, zich durven uit te spreken, fouten durven te melden en daarover te praten, zorgen te uiten of ongevraagd nieuwe ideeën aan te dragen. Het gaat om een gevoel van vertrouwen dat je niet belachelijk gemaakt of bestraft wordt wanneer je je kwetsbaar opstelt of afwijkende meningen uit.

De drie pijlers van psychologische veiligheid

Volgens Van der Loo en Beks zijn er drie essentiële ingrediënten nodig om psychologische veiligheid te creëren, vergelijkbaar met de poten van een krukje:

• Vertrouwen - De basis van psychologische veiligheid is wederzijds vertrouwen. Teamleden moeten erop kunnen rekenen dat ze niet afgerekend worden op kwetsbaarheid.
• Vrijmoedigheid - Een combinatie van vrijheid en moed. Teamleden hebben autonomie nodig én de moed om zich uit te spreken.
• Verschil maken - Het team heeft een gezamenlijke ambitie en wil samen iets betekenisvols bereiken.

Wanneer één van deze elementen ontbreekt, wordt psychologische veiligheid moeilijk te realiseren.

De Big Five van psychologische veiligheid

In hun >Veldgids Psychologische veiligheid introduceren Van der Loo en Beks vijf kenmerken van psychologisch veilige teams:

1. Inclusie - De zekerheid erbij te horen en gelijkwaardig aan de ander te zijn.
2. Fouten bespreken - De geneigdheid om te leren van fouten.
3. Inzet en betrokkenheid - De wil om te presteren.
4. Creativiteit - De neiging om de status quo uit te dagen en te doorbreken.
5. Positiviteit - Een antigif voor negatieve energie zoals angst, intimidatie en wantrouwen.

Concrete stappen om psychologische veiligheid te creëren

Hoe kun je als leidinggevende of teamlid concreet bijdragen aan meer psychologische veiligheid? Hier volgen praktische acties:

1. Begin bij jezelf

De eerste en belangrijkste stap bij het creëren van psychologische veiligheid is verbinding maken met jezelf. Zoals een artikel over >Psychologische veiligheid stelt: 'Zo lang de leidinggevende zich niet veilig voelt met zichzelf, zal hij of zij nooit voor psychologische veiligheid voor zijn team kunnen zorgen.' Werk aan je eigen zelfbewustzijn en emotionele intelligentie.

2. Toon voorbeeldgedrag

Als leider ben je een rolmodel. Enkele belangrijke vormen van voorbeeldgedrag die psychologische veiligheid bevorderen:

• Handel vanuit een groeimindset en toon dat je wilt leren van anderen
• Wees je bewust van je lichaamstaal en non-verbale signalen
• Blijf kalm onder druk en toon emotionele stabiliteit
• Erken je eigen fouten openlijk en bespreek wat je ervan leert

3. Stimuleer open communicatie

Open communicatie is cruciaal voor psychologische veiligheid. Dit kun je bevorderen door:

• Actief te luisteren en door te vragen
• Tijd te nemen voor diepere gesprekken
• Verschillende meningen expliciet te waarderen
• Vragen te stellen in plaats van alleen te zenden

4. Maak gebruik van specifieke werkvormen

Er zijn verschillende gespreksvormen en oefeningen die psychologische veiligheid kunnen bevorderen:

5. Creëer heldere kaders en afspraken

Psychologische veiligheid betekent niet dat alles maar moet kunnen. Integendeel, duidelijke kaders en afspraken zorgen juist voor veiligheid. Hans van der Loo stelt: 'Psychologische veiligheid gaat gepaard met keiharde afspraken. Medewerkers mogen volop meedoen en meedenken, maar dan wel binnen de kaders die je vooraf hebt afgesproken.'

6. Bevorder inclusie en waardering van verschillen

Zorg dat iedereen zich welkom en gewaardeerd voelt, ongeacht achtergrond of persoonlijkheid:

• Nodig actief iedereen uit om bij te dragen
• Waardeer verschillende perspectieven en werkstijlen
• Let op dominante patronen in gesprekken en doorbreek deze
• Creëer ruimte voor minderheidsmeningen

7. Geef aandacht aan de onderlinge relaties

Investeer bewust tijd in het versterken van de onderlinge relaties in het team:

Artikelen over psychologische veiligheid

De volgende artikelen bieden aanvullende inzichten over het creëren van psychologische veiligheid:

Conclusie: Bouwen aan psychologische veiligheid is een continu proces

Het creëren van psychologische veiligheid in je team is geen eenmalige actie, maar een continu proces dat aandacht en toewijding vraagt. Het begint bij jezelf als leider en vraagt om consistente aandacht voor open communicatie, het geven van het goede voorbeeld, heldere kaders en het waarderen van verschillen. Psychologische veiligheid leidt niet alleen tot betere prestaties, maar ook tot meer werkplezier, betere samenwerking en meer innovatie. Door bewust te investeren in de drie pijlers - vertrouwen, vrijmoedigheid en verschil maken - en aandacht te besteden aan de Big Five-kenmerken, leg je een stevige basis voor een team waarin iedereen onbevreesd kan presteren.