Mr. F. Ibili is gerechtsauditeur bij de Hoge Raad der Nederlanden.
Meer over Fatih IbiliHandboek internationale kinderontvoering
Gebonden Nederlands 2024 2e druk 9789013170009Samenvatting
Het Handboek internationale kinderontvoering biedt een handleiding bij de toepassing van het Haags Kinderontvoeringsverdrag 1980, met een integrale behandeling van alle onderwerpen die in internationale kinderontvoeringszaken aan bod komen. De uitgave staat onder redactie van prof. mr. F. Ibili, raadsheer in het gerechtshof Den Haag.
In Handboek internationale kinderontvoering worden alle facetten van internationale kinderontvoering op overzichtelijke wijze in kaart gebracht door verschillende experts uit de praktijk en de wetenschap. Aan bod komen o.a. de vraag wanneer sprake is van internationale kinderontvoering, het systeem van het Haags Kinderontvoeringsverdrag 1980, de internationale bevoegdheid van de Nederlandse rechter, de werkwijze van de Centrale Autoriteit, de procedure bij de rechtbank Den Haag en het gerechtshof Den Haag, de weigeringsgronden voor teruggeleiding van een ontvoerd kind, de tenuitvoerlegging van een terugkeerbevel, het toetsingskader in niet-verdragsgevallen, de EVRM-aspecten van internationale kinderontvoering, de strafrechtelijke aspecten van internationale kinderontvoering, en schadevergoeding voor de achtergebleven ouder wegens gemiste omgang met het kind.
Handboek internationale kinderontvoering is bedoeld voor iedereen die zich wenst te verdiepen in de juridische aspecten van internationale kinderontvoering (o.a. rechters, advocaten, medewerkers van de Raad voor de kinderbescherming, jeugdbeschermingsinstanties en Nederlandse ambassades en consulaten).
Handboek internationale kinderontvoering:
- Facetten van internationale kinderontvoering overzichtelijk in kaart gebracht
- Het systeem van het Haags Kinderontvoeringsverdrag 1980
- De internationale bevoegdheid van de Nederlandse rechter
- De procedure bij de rechtbank Den Haag en het gerechtshof Den Haag
- De strafrechtelijke aspecten van internationale kinderontvoering
Specificaties
Lezersrecensies
Inhoudsopgave
Afkortingen / XVII
HOOFDSTUK 1
Inleiding / 1
Mr. J.H.A. van Loon
1 Doel en opzet van het Haags Kinderontvoeringsverdrag 1980 / 1
2 Het belang van het kind / 3
3 Contextuele maatschappelijke en juridische ontwikkelingen sinds 1980 / 5
4 De rechten van het kind: het IVRK / 7
5 HKOV en EVRM / 10
6 Aanvullende rol van HKV 1996 ten opzichte van HKOV / 12
7 Verhouding Verordening Brussel II-ter tot HKOV en EVRM / 14
7.1 Verordening Brussel II-ter en HKOV / 14
7.2 Verordening Brussel II-ter en EVRM / 17
8 Slotopmerkingen / 18
8.1 Het HKOV veertig jaar na zijn inwerkingtreding / 18
8.2 Enkele overwegingen bij de inwerkingtreding van de Verordening Brussel IIter / 19
HOOFDSTUK 2
Wanneer is sprake van internationale kinderontvoering? / 21
Prof. mr. S.W.E. Rutten & mr. N. van Duijvenbode
1 Definitie van internationale kinderontvoering / 21
2 Definitie van kind / 22
3 Gewone verblijfplaats onmiddellijk voorafgaande aan de overbrenging of vasthouding / 22
3.1 Inleiding / 22
3.2 Gewone verblijfplaats volgens het Hof van Justitie EU / 23
3.3 Gewone verblijfplaats volgens de Hoge Raad / 25
3.4 Gewone verblijfplaats in de lagere rechtspraak / 26
3.5 Er is geen gewone verblijfplaats / 27
3.6 Er zijn meerdere gewone verblijfplaatsen / 27
4 Gezagsrecht / 29
4.1 Inleiding / 29
4.2 Wie kunnen houders zijn van het gezagsrecht? / 29
4.3 Wat wordt verstaan onder het gezagsrecht? / 29
4.3.1 Omvang van het gezagsrecht en het beslissen over de verblijfplaats van het kind / 29
4.3.2 Relatie waarvan het gezag afhankelijk is / 31
4.3.3 Gezagsrecht volgens het recht van het land van de gewone verblijfplaats van het kind / 32
4.4 Hoe dient te worden bepaald wie het gezagsrecht heeft? / 34
4.4.1 Het recht, inclusief IPR, waarnaar het gezagsrecht wordt bepaald / 34
4.4.2 De bron waaruit het gezag voortvloeit: van rechtswege, een rechterlijke beslissing of een overeenkomst tussen partijen / 35
4.5 Tijdstip waarop het gezagsrecht wordt beoordeeld / 37
4.6 Daadwerkelijke uitoefening van het gezagsrecht / 37
4.7 Stelplicht en bewijslast / 38
5 Ongeoorloofde overbrenging of ongeoorloofd niet doen terugkeren van een kind / 39
5.1 Ontbreken van toestemming / 39
5.2 Bewijs / 40
5.3 Beoordeling van de toestemming in de lagere rechtspraak / 41
5.3.1 Toestemming niet aangenomen / 41
5.3.2 Toestemming wel aangenomen / 42
5.4 Vervangende toestemming / 43
6 Afsluiting / 44
HOOFDSTUK 3
De teruggeleiding van een ontvoerd kind buiten de rechter om: wereldwijd netwerk van centrale autoriteiten / 45
C.L. Wehrung, G.S. Westhout & A. Yazdani-IJsselmuiden
1 Inleiding / 45
1.1 ‘Mixed system’ / 45
1.2 Centrale autoriteiten / 46
1.3 Inrichting van de Centrale autoriteit / 47
1.4 Taken en bevoegdheden van de Centrale autoriteit / 47
1.5 Geen procesvertegenwoordigende bevoegdheid van de Centrale autoriteit / 49
2 Verzoeken in uitgaande kinderontvoeringszaken / 50
2.1 Inleiding / 50
2.2 Verzoekers / 50
2.3 Aanvraagformulier / 51
2.4 Geen behandeling van het verzoek / 51
2.5 Doorzendplicht / 52
2.6 Voortgang / 52
2.7 Vrijwillige terugkeer van het kind / 53
2.8 Gerechtelijke procedure / 53
3 Verzoeken in inkomende kinderontvoeringszaken / 54
3.1 Inleiding / 54
3.2 Lokalisatie / 55
3.3 Minnelijke oplossing / 56
3.4 Gerechtelijke procedure / 57
3.5 Aanhouding van alle andere procedures / 58
3.6 Terugkoppeling aan de buitenlandse centrale autoriteit / 58
4 Internationale omgang / 59
5 Diplomatieke route / 59
6 Samenloop van civiel en straf / 60
7 Afronding / 61
HOOFDSTUK 4
De internationale bevoegdheid van de Nederlandse rechter in teruggeleidingszaken / 63
Prof. mr. F. Ibili
1 Inleiding / 63
2 Ambtshalve toetsing van rechtsmacht / 64
3 Peilmoment voor toetsing van rechtsmacht / 65
4 Geen forumkeuzemogelijkheid / 66
5 Verhouding van gerechtelijke procedure tot procedure via centrale autoriteit / 66
6 Rechtsmacht van de Nederlandse rechter in verdragsgevallen / 67
6.1 HR 9 december 2011 / 68
6.2 Begrip ‘werkelijke verblijfplaats’ / 69
6.3 Werkelijke verblijfplaats wijzigt / 69
6.4 Werkelijke verblijfplaats niet vast te stellen / 71
6.5 Parallelle teruggeleidingsprocedures bij gerechten in verschillende staten / 72
7 Rechtsmacht van de Nederlandse rechter in niet-verdragsgevallen / 72
7.1 HR 5 juli 2019 / 73
7.2 Uitgaande zaken / 74
7.3 Inkomende zaken / 75
7.4 Opportuniteitsoverwegingen / 76
8 Gevolgen van (on)bevoegdheid van de Nederlandse rechter / 76
9 Rechtsmacht m.b.t. samenhangende verzoeken / 77
10 Kwalificatie verzoek/vordering: teruggeleiding of ouderlijke verantwoordelijkheid? / 79
11 Relatieve bevoegdheid / 80
HOOFDSTUK 5
Het verloop van de internationale kinderontvoeringsprocedure bij de Nederlandse rechter / 81
Mr. A.C. Olland, mr. E.A. Mink & prof. mr. F. Ibili
1 Overzicht
2 De procedure in eerste aanleg bij de Rechtbank Den Haag / 81
2.1 Inleiding / 81
2.2 Een stukje historie / 82
2.3 De behandeling van inkomende kinderontvoeringszaken / 86
2.3.1 Inleiding bij verzoekschrift / 86
2.3.1.1 Inhoud van het verzoekschrift / 86
2.3.1.2 Stukken bij het verzoekschrift / 87
2.3.2 Verweerschrift / 87
2.3.3 Regiezitting / 87
2.3.3.1 Planning van en oproep voor de regiezitting / 88
2.3.3.2 Aanwezigen op de regiezitting / 88
2.3.3.3 Doel van de regiezitting / 88
2.3.4 Crossborder mediation / 89
2.3.5 Contact tussen de achtergebleven ouder en het kind / 90
2.3.6 Voorlopige voogdij (art. 13 lid 4 Uitvoeringswet) / 91
2.3.6.1 Op welk moment in de procedure? / 91
2.3.6.2 Gevolgen van voorlopige voogdij / 92
2.3.7 Bijzondere curator / 92
2.3.7.1 Aanleiding en doel / 92
2.3.7.2 Benoeming van de bijzondere curator / 93
2.3.7.3 Opdracht en vraagstelling aan de bijzondere curator / 94
2.3.7.4 Overige taken van de bijzondere curator / 94
2.3.8 Het kindgesprek / 95
2.3.8.1 Grondslag / 95
2.3.8.2 Wanneer en waar? / 95
2.3.8.3 Doel van het kindgesprek / 96
2.3.8.4 Werkwijze tijdens het kindgesprek / 96
2.3.9 De inhoudelijke behandeling ter zitting door de meervoudige kamer / 96
2.3.9.1 Deelname via videoverbinding / 96
2.3.10 De uitspraak / 97
2.4 De behandeling van uitgaande kinderontvoeringszaken / 98
3 De procedure in hoger beroep bij het Gerechtshof Den Haag / 98
3.1 Inleiding / 98
3.2 Bevoegdheid / 100
3.3 Rechtsmiddelen en rechtsmiddelentermijn / 100
3.4 Verloop van de procedure / 101
3.4.1 Griffierecht / 101
3.4.2 Beroepschrift / 101
3.4.3 Devolutieve werking van het hoger beroep / 103
3.4.4 Gang van zaken na indiening van het beroepschrift / 103
3.4.5 Verweerschrift / 104
3.4.6 Mediation / 104
3.4.7 Mondelinge behandeling / 105
3.4.8 Bijzondere curator / 106
3.4.9 Kindgesprek / 106
3.4.10 De uitspraak / 107
4 Cassatie bij de Hoge Raad / 108
4.1 Inleiding / 108
4.2 Onbevoegdheidsbeslissing van het hof / 110
4.3 Cassatie in het belang der wet / 111
4.4 Prejudicieel verzoek aan de Hoge Raad / 112
4.5 Doorbreking van het rechtsmiddelenverbod / 114
4.6 Cassatietermijn van vier weken / 114
4.7 Voortvarende behandeling van de cassatieprocedure / 115
4.8 Vernietiging en verwijzing / 115
HOOFDSTUK 6
De weigeringsgronden voor de teruggeleiding van een ontvoerd kind / 117
Mr. dr. G.C.A.M. Ruitenberg, prof. dr. T. Kruger, S. Lembrechts LLM & prof. mr. F. Ibili
1 Overzicht / 117
2 De weigeringsgronden van art. 12, 13 en 20 HKOV / 117
2.1 Inleiding / 117
2.2 Worteling van het kind in de nieuwe omgeving (art. 12 lid 2 HKOV) / 118
2.3 Daadwerkelijke uitoefening van het gezagsrecht (art. 13 lid 1 sub a HKOV) / 120
2.4 Toestemming of berusting (art. 13 lid 1 sub a HKOV) / 122
2.5 Ernstig risico op lichamelijk of geestelijk gevaar dan wel ondragelijke toestand (art. 13 lid 1 sub b HKOV) / 123
2.5.1 Gescheiden worden van de ontvoerende ouder / 125
2.5.2 Gescheiden worden van broers/zussen / 126
2.5.3 Huiselijk geweld, mishandeling / 127
2.5.4 Kindeigen problematiek, kwetsbaar kind, medische situatie, hulpverlening / 128
2.5.5 Veiligheid, politieke situatie, welvaart, voorzieningen in het land van herkomst / 128
2.6 Verzet van het kind (art. 13 lid 2 HKOV) / 129
2.7 Strijd met fundamentele beginselen van de rechten van de mens en fundamentele vrijheden (art. 20 HKOV) / 130
3 De weigeringsgronden van het HKOV in het licht van het EVRM / 131
3.1 Inleiding / 131
3.2 De evolutie van de EHRM-rechtspraak in kinderontvoeringszaken / 133
3.3 De weigeringsgronden van het HKOV in de rechtspraak van het EHRM / 137
3.3.1 Het kind is geworteld na een verblijf van meer dan één jaar (art. 12 lid 2 HKOV) / 137
3.3.2 De verzoekende ouder had geen gezag of had ingestemd met de ontvoering (art. 13 lid 1 sub a HKOV) / 138
3.3.3 Risico voor het kind (art. 13 lid 1 sub b HKOV) / 139
3.3.4 Verzet van het kind (art. 13 lid 2 HKOV) / 142
3.3.5 Fundamentele rechten (art. 20 HKOV) / 142
3.4 Andere bezorgdheden van het EHRM / 143
3.4.1 Gewone verblijfplaats van het kind / 143
3.4.2 Duur van de gerechtelijke procedures / 143
3.4.3 Het recht van een ouder om gehoord te worden / 145
3.4.4 Het recht van het kind om gehoord te worden / 145
3.4.5 Tenuitvoerlegging van de teruggeleidingsbeslissing / 146
3.5 Standpunt van het VN-Comité voor de rechten van het kind / 147
3.6 Besluit / 149
4 Het toetsingskader voor teruggeleidingszaken in niet-verdragsgevallen / 149
4.1 Algemeen / 149
4.2 Analoge toepassing van het HKOV in niet-verdragsgevallen / 150
4.3 Ruimere beoordelingsmaatstaf in niet-verdragsgevallen / 152
4.4 Koerswijziging? / 154
4.5 Andere verdragslanden / 155
HOOFDSTUK 7
Rechterlijk bevel tot teruggeleiding van een ontvoerd kind / 157
Mr. W.A. van der Stroom-Willemsen, prof. mr. F. Ibili & mr. E.M. Wesseling-van Gent
1 Overzicht / 157
2 Feitelijke tenuitvoerlegging van bevel tot teruggeleiding van ontvoerd kind / 158
2.1 Inleiding / 158
2.2 Onmiddellijke terugkeer; termijn van teruggeleiding / 158
2.3 De plaats van teruggeleiding / 161
2.4 Tenuitvoerlegging ‘safe return’-condities / 162
2.5 Terugkeer op vrijwillige basis / 163
2.6 Gedwongen teruggeleiding / 164
2.6.1 Reële executie (art. 812-813 Rv) / 164
2.6.2 Oplegging dwangsommen (art. 611a-611i Rv) / 165
2.6.3 Lijfsdwang (art. 585-600 Rv) / 166
2.6.4 Inzet van strafrecht / 166
2.6.4.1 Signalering / 168
2.6.4.2 Paspoortwet / 168
2.6.4.3 Weigeringsgrond van art. 13 lid 1 sub b HKOV / 168
2.7 Schorsing executie / 169
2.8 Voorlopige voogdij / 170
2.9 Ondertoezichtstelling / 171
2.10 Samenloop met beslissing voorlopige toevertrouwing / 172
2.11 Heftig en extreem verzet van het kind / 172
2.12 Crossborder mediation / 174
3 De teruggeleidingslocatie: land, regio, stad of adres / 174
3.1 Inleiding / 174
3.2 Uitgangspunt: herstel van de feitelijke situatie vóór de ontvoering / 175
3.3 Guides to Good Practice / 176
3.4 Rechtspraak / 177
3.5 Overige verdragslanden / 180
3.6 Gevallen waarin een specifieke teruggeleidingslocatie voor de hand ligt / 181
3.7 Afronding / 182
4 Proceskostenveroordeling in internationale kinderontvoeringszaken / 183
4.1 Inleiding / 183
4.2 Verdragsbepalingen / 184
4.3 Wetsgeschiedenis van de Uitvoeringswet / 185
4.4 Proceskostenveroordeling en de hoogte van de vergoeding / 188
4.4.1 Compensatie van proceskosten / 189
4.4.2 Algehele proceskostenveroordeling / 190
4.4.3 Algehele proceskostenveroordeling in internationale kinderontvoeringszaken? / 190
HOOFDSTUK 8
Internationale kinderontvoering volgens de EU-Verordening Brussel II-ter / 191
Prof. mr. F. Ibili
1 Inleiding / 191
2 Verhouding Brussel II-ter en HKOV / 192
3 Materieel toepassingsgebied en definities / 194
4 Hoofdstuk III van Brussel II-ter: aanvulling op het HKOV / 195
5 Waarborgen voor een snelle teruggeleidingsprocedure binnen de EU / 196
5.1 Voortvarend optreden van centrale autoriteiten / 196
5.2 Snelle gerechtelijke procedures / 197
5.3 Concentratie van rechtspraak / 198
5.4 Eenmaal een rechtsmiddel / 199
6 Mediation / 200
7 Forumkeuze / 201
8 Stem van het kind / 202
9 Adequate voorzieningen na terugkeer van het kind / 204
10 Voorlopige en bewarende maatregelen / 205
11 Het laatste woord is aan de rechter van de gewone verblijfplaats van het kind / 206
12 Feitelijke tenuitvoerlegging van het teruggeleidingsbevel / 209
13 Herontvoering van het kind binnen de EU / 211
14 Afronding / 212
HOOFDSTUK 9
Strafrechtelijke aspecten van internationale kinderontvoering / 213
Mr. dr. W. Geelhoed & prof. mr. K. Lindenberg
1 Inleiding / 213
2 Rechtsmacht / 213
3 Relevante misdrijven / 215
3.1 Misdrijven tegen de persoonlijke vrijheid / 215
3.2 Onttrekking aan gezag of opzicht (art 279 Sr) / 215
3.3 Overige misdrijven tegen de persoonlijke vrijheid / 221
3.3.1 Mensenroof (art. 278 Sr) / 221
3.3.2 Vrijheidsberoving (art. 282 Sr) / 222
3.3.3 Verbergen of onttrekken aan nasporing (art. 280 Sr) / 224
4 Internationale strafrechtelijke samenwerking / 224
4.1 Gelijktijdige toepassing van HKOV en strafrechtelijke samenwerking / 224
4.2 Het Europees Aanhoudingsbevel / 226
4.2.1 Dubbele strafbaarheid bij een Europees Aanhoudingsbevel / 226
4.2.2 Schending van fundamentele rechten / 227
4.2.3 Overige aspecten van de overleveringsprocedure / 229
4.2.4 Uitvaardigen van een Europees Aanhoudingsbevel / 230
5 Afsluiting / 231
HOOFDSTUK 10
Schadevergoeding na internationale kinderontvoering / 233
Mr. P.A.C. Hoynck van Papendrecht & Prof. mr. S.D. Lindenbergh
1 Inleiding / 233
2 Aansprakelijkheid voor internationale kinderontvoering / 234
3 Schade als gevolg van internationale kinderontvoering / 235
4 Geobjectiveerd geestelijk letsel / 237
5 Aantasting in de persoon door aard en ernst van de normschending en van de gevolgen daarvan / 237
5.1 Algemeen / 237
5.2 Aanspraak op smartengeld voor de achtergebleven ouder / 238
5.3 Aanspraak op smartengeld voor het ontvoerde kind / 240
6 De omvang van het smartengeld / 242
6.1 Algemeen / 242
6.2 Voor de achtergebleven ouder / 242
6.3 Voor het ontvoerde kind / 244
7 Aanspraak op smartengeld voor anderen / 245
8 Besluit / 246
HOOFDSTUK 11
Kennisbronnen / 249
Prof. mr. F. Ibili
1 Inleiding / 249
2 Toelichtend rapport Pérez-Vera en ‘travaux préparatoires’ / 249
3 Guide to Good Practice / 250
4 Kernliteratuur / 250
5 Goedkeuringswet / 252
6 Rechtspraak / 252
BIJLAGEN
BIJLAGE 1
Verdrag betreffende de burgerrechtelijke aspecten van internationale ontvoering van kinderen, ’s-Gravenhage 25 oktober 1980 / 257
BIJLAGE 2
Toelichtend Rapport van Elisa Pérez-Vera / 273
BIJLAGE 3
Uitvoeringswet internationale kinderontvoering / 325
BIJLAGE 4
Aanvraagformulier verzoek tot teruggeleiding in het kader van internationale kinderontvoering / 333
BIJLAGE 5
Samenwerkingsprotocol gedwongen tenuitvoerlegging teruggeleidingsbeschikkingen in internationale kinderontvoeringszaken / 345
Jurisprudentieregister / 349
Trefwoordenregister / 361
Rubrieken
- advisering
- algemeen management
- coaching en trainen
- communicatie en media
- economie
- financieel management
- inkoop en logistiek
- internet en social media
- it-management / ict
- juridisch
- leiderschap
- marketing
- mens en maatschappij
- non-profit
- ondernemen
- organisatiekunde
- personal finance
- personeelsmanagement
- persoonlijke effectiviteit
- projectmanagement
- psychologie
- reclame en verkoop
- strategisch management
- verandermanagement
- werk en loopbaan