Het algemene opschortingsrecht

Lijst van gebruikte afkortingen / XI

HOOFDSTUK 1
Inleiding / 1
1.1 Onderwerp / 1
1.2 Probleemstelling / 3
1.3 Vraagstelling en doelstelling / 7
1.4 Afbakening / 9
1.5 Methodologie / 10
1.6 Opbouw van het betoog en plan van behandeling / 12
1.7 Terminologie / 14

HOOFDSTUK 2
Plaatsbepaling van het algemene opschortingsrecht / 19
2.1 Inleiding / 19
2.2 Beknopte geschiedenis van het algemene opschortingsrecht / 19
2.3 Wettelijke systematiek van opschortingsrechten / 26
2.4 Redelijkheid en billijkheid als grondslag van het algemene opschortingsrecht / 29
2.5 Een eigenhandig pressiemiddel tot gelijktijdige nakoming met een zekerheidskarakter / 35
2.5.1 Het algemene opschortingsrecht is een verweer / 35
2.5.2 Het tijdelijke karakter van het algemene opschortingsrecht / 36
2.5.3 Doel en strekking van het algemene opschortingsrecht / 39
2.5.4 Functies van het algemene opschortingsrecht / 41
2.5.5 Relativering pressiemiddel en zekerheidskarakter / 43
2.6 Het algemene opschortingsrecht is van aanvullend recht / 46
2.7 Rechtsgevolgen van een beroep op het algemene opschortingsrecht / 49
2.7.1 Rechtsgevolgen van een gegrond beroep op het algemene opschortingsrecht / 49
2.7.2 Rechtsgevolgen van een ongegrond beroep op het algemene opschortingsrecht / 51
2.8 Eindigen van het algemene opschortingsrecht / 52
2.9 Samenvatting en tussenconclusie / 55

HOOFDSTUK 3
Vereisten voor opschortingsbevoegdheid / 57
3.1 Inleiding / 57
3.2 Partijen zijn elkaars schuldenaar en schuldeiser / 57
3.3 Verbintenissen over en weer / 61
3.3.1 Inleiding / 61
3.3.2 Verbintenis en vordering / 62
3.3.3 Overeenkomstig van toepassing bij niet als verbintenis kwalificerende verplichtingen / 64
3.4 Een opeisbare vordering, waarvan nakoming niet blijvend onmogelijk is / 70
3.4.1 Het bestaan van de vordering / 70
3.4.2 Het achteraf ontbreken van een vordering / 71
3.4.3 Opeisbaarheid in artikel 6:52 lid 1 BW / 74
3.4.4 Omvang betalingsvordering behoeft voor opeisbaarheid niet vast te staan / 77
3.4.5 Geen ingebrekestelling en verzuim vereist voor opschorting / 79
3.4.6 Nakoming van de vordering mag niet blijvend onmogelijk zijn / 80
3.5 Uitzonderingen op het vereiste van opeisbaarheid van de vordering / 81
3.5.1 Uitzondering ten aanzien van de verjaring van de rechtsvordering van de schuldenaar / 81
3.5.2 Vervroegd opschorten door te anticiperen op niet-nakoming van de vordering / 86
3.6 Een opeisbare verbintenis, waarvan nakoming niet blijvend onmogelijk is / 88
3.6.1 Opeisbare verbintenis van de schuldenaar vereist / 88
3.6.2 Vorleistung of Vorleistungspflicht en opschorting / 88
3.6.3 Opschortingsbevoegdheid ontbreekt bij niet-opeisbare verbintenis / 90
3.6.4 Uitstel van een op zichzelf mogelijke nakoming / 92
3.6.5 Opbouw van een opschortingsverweer / 93
3.7 Samenhangcriterium / 93
3.7.1 Inleiding / 93
3.7.2 Twee te onderscheiden elementen in het samenhangcriterium / 94
3.7.3 Bezwaren tegen twee te onderscheiden elementen in het samenhangcriterium / 96
3.7.4 Beoordelingsmaatstaf voor het samenhangcriterium / 98
3.7.4.1 Toepassing van het Zurückbehaltungsrecht (§ 273 BGB) in Duitse rechtspraak / 98
3.7.4.2 Het Nederlandse ontwerp van het algemene opschortingsrecht / 99
3.7.4.3 Samenhangcriterium is een redelijkheids- en billijkheidstoets / 104
3.8 Samenhangcriterium is niet noodzakelijkerwijs wederzijds / 107
3.9 Samenvatting en tussenconclusie / 110

HOOFDSTUK 4
Uitwerking van het samenhangcriterium / 115
4.1 Inleiding / 115
4.2 Dezelfde rechtsverhouding / 116
4.2.1 Dezelfde rechtsverhouding / 116
4.2.2 Dezelfde rechtsverhouding / 119
4.3 Enkele gevallen van dezelfde rechtsverhouding / 128
4.3.1 Samenhangende verbintenissen over en weer uit dezelfde overeenkomst / 128
4.3.2 Samenhangende verbintenissen over en weer uit de als eenheid bedoelde of te beschouwen rechtsverhouding / 132
4.3.3 Nietige, vernietigde of ontbonden overeenkomst / 137
4.4 Zaken die partijen regelmatig met elkaar hebben gedaan / 138
4.5 Het gewicht dat de rechtspraak toekent aan de omstandigheden uit artikel 6:52 lid 2 BW / 143
4.6 Andere dan de in artikel 6:52 lid 2 BW genoemde omstandigheden / 146
4.6.1 Overeenstemming tussen partijen dat aan het samenhangcriterium is voldaan / 146
4.6.2 Samenhang wegens andere omstandigheden dan de in artikel 6:52 lid 2 BW genoemde / 147
4.6.3 Omstandigheden waaronder niet aan het samenhangcriterium is voldaan / 150
4.7 Gevaltypen / 153
4.8 Samenvatting en tussenconclusie / 155

HOOFDSTUK 5
De uitoefening van het algemene opschortingsrecht / 159
5.1 Inleiding / 159
5.2 Verplichting schuldenaar tot mededeling dat en waarom hij opschort / 160
5.3 Kenbaarheid opschorting en mededelingsplicht schuldenaar / 162
5.4 Grondslag van de mededelingsplicht en rechtsgevolg van schending daarvan / 166
5.5 Samenvatting en tussenconclusie / 167

HOOFDSTUK 6
Onaanvaardbaarheid van de uitoefening van het algemene opschortingsrecht / 169
6.1 Inleiding / 169
6.2 Uitoefening algemene opschortingsrecht onderworpen aan redelijkheid en billijkheid / 169
6.3 Doelmatigheid en evenredigheid uitoefening algemene opschortingsrecht / 172
6.3.1 Inleiding / 172
6.3.2 Waardeverhouding tussen de verbintenissen over en weer / 174
6.3.2.1 Waardeverhouding en het zekerheidskarakter van het algemene opschortingsrecht / 174
6.3.2.2 Waardeverhouding en de functie van pressiemiddel / 176
6.3.2.3 Waardeverhouding en toenemende waarde van de verbintenis / 177
6.3.2.4 Waardeverhouding en nog niet vaststaande waarde van de vordering / 178
6.3.2.5 Waardeverhouding en een ondeelbare verbintenis / 179
6.3.2.6 Niet-onevenredige waardeverhouding in procenten / 180
6.3.3 Belangen van partijen bij de uitoefening van het opschortingsrecht / 181
6.3.4 Monopoliepositie van de schuldenaar / 184
6.3.5 Tijdelijk karakter van invloed op uitoefening algemene opschortingsrecht / 188
6.3.6 Opgeven van de bedoeling van de uitoefening van het algemene opschortingsrecht / 190
6.4 Prijsgeven van het algemene opschortingsrecht / 193
6.5 Samenvatting en tussenconclusie / 195

HOOFDSTUK 7
Processuele aspecten van het algemene opschortingsrecht / 197
7.1 Inleiding / 197
7.2 Opschortingsrecht is een essentieel zelfstandig verweer / 198
7.2.1 Opschortingsrecht is een verweermiddel / 198
7.2.2 Opschortingsrecht is een zelfstandig verweer / 199
7.2.3 Inroepen opschortingsrecht is een essentieel verweer / 203
7.3 Niet ambtshalve toepassen van het algemene opschortingsrecht / 205
7.4 Instellen van een eis door de schuldenaar niet vereist / 208
7.5 Verweer tegen een opschortingsverweer / 210
7.6 Ex nunc beoordeling van een opschortingsverweer / 214
7.7 Bindende kracht van een gehonoreerd opschortingsverweer / 215
7.8 Het dictum / 220
7.8.1 Het dictum bij een gegrond opschortingsverweer / 220
7.8.2 Het dictum bij een ongegrond opschortingsverweer / 221
7.8.3 Het dictum bij een gedeeltelijk gegrond opschortingsverweer / 222
7.8.4 Veroordeling tot stapsgewijze nakoming / 224
7.9 Samenvatting en tussenconclusie / 232

HOOFDSTUK 8
Conclusies / 235
8.1 Onderzoeksvraag / 235
8.2 Plaatsbepaling van het algemene opschortingsrecht / 236
8.3 Vereisten voor opschortingsbevoegdheid / 239
8.3.1 Inleiding / 239
8.3.2 Andere vereisten dan het samenhangcriterium / 239
8.3.3 Het samenhangcriterium / 241
8.4 Omstandigheden bij de beoordeling van het samenhangcriterium / 242
8.5 De uitoefening van het algemene opschortingsrecht / 244
8.6 Uitoefening algemene opschortingsrecht onderworpen aan redelijkheid en billijkheid / 246
8.7 Beantwoording centrale vraag / 246
8.8 Processuele aspecten van het algemene opschortingsrecht / 248
8.9 Beoordeling van een opschortingsverweer door de rechter / 248
8.10 Bespreking voorbeeld traceren gestolen auto / 250

Samenvatting / 253
Summary The General Right of Suspension / 259
Literatuur / 265
Rechtspraak / 283
Parlementaire geschiedenis / 303
Rechtspraakregister / 305
Wetsartikelenregister / 311
Trefwoordenregister / 315
Curriculum vitae / 319