De kracht van spel

Voorwoord 8

Hoofdstuk 1 De kracht van spel 11
Door Annerieke Boland en Ilse Aerden
1.1 Op onderzoek naar de kracht van spel 12
1.2 Kenmerken van spel 15
1.3 Een nieuw kind in een bestaande wereld 17
1.4 De functies van onderwijs 19
1.5 Spel en onderwijs 20
1.6 De sleutelrol van interactie 22
1.7 Spel: waar kinderen en leerkrachten elkaar ontmoeten 24
1.8 Meespelen: onderbreking of ondersteuning? 26
1.9 Samengevat: Wat hebben we voor ogen met spel? 29
1.10 Spel in onderwijs: een onderbouwde keuze 30
1.11 Opbouw van het boek 34

Intermezzo I Grip op kwaliteit van spel via welbevinden en betrokkenheid 37
Door Bart Declercq

Hoofdstuk 2 Samen-Spel: een warme relatie met elk kind 51
Door Caroline Vancraeyveldt en Annerieke Boland
Inleiding 51
2.1 Verbinding als startpunt 52
2.2 Verbinding in rust 55
2.3 Meespelen in verbinding 56
2.4 Verbinden bij uitdagend gedrag 60
2.5 Casus 1 Kinderen die zich niet helemaal veilig voelen bij de leraar 62
2.6 Casus 2 Kinderen die vaak je aandacht vragen 66
2.7 Casus 3 Kinderen die veel ondersteuning vragen in het omgaan met gedrag en emoties 72
Tot slot 79
Samenvatting 79

Intermezzo II De ontwikkeling van doen-alsof-spel 81
Door Annerieke Boland en Ilse Aerden

Hoofdstuk 3 Hoe stuur je zelfsturing in vrij spel? 101
Door Ilse Aerden, Tinne Van Camp en Caroline Vancraeyveldt
3.1 Zelfsturing als motor voor betrokken spel 102
3.2 Meer kansen creëren voor zelfsturing in de speelleeromgeving 107
3.3 Doen-alsof-spel en zelfsturing 112
3.4 Spelbegeleiding: wat is nu mijn rol als leerkracht? 115
3.5 Afstand nemen en terugblikken 123
Tot slot 124
Samenvatting: hoe stuur je zelfsturing? 126

Hoofdstuk 4 Spelen met taal 129
Door Annerieke Boland, Resi Damhuis en Eefje van der Zalm
4.1 Vragen over taal en spel 129
4.2 Taal en spel: een gouden combinatie 131
4.3 De combinatie van taaldenken en spel in de praktijk 136
4.4 Smeltende ijsjes: welke kernelementen herken je? 138
4.5 In de papierfabriek: complexe denktaal uitlokken 140
4.6 Bij de dierenarts: verrijken 143
4.7 Op de thee bij Denise: extra uitdaging voor laagtaalvaardige kinderen 147
4.8 Ervaringen van professionals 153
Tot slot 154
Samenvatting 155

Hoofdstuk 5 Rekenen op spel 157
Door Annerieke Boland, Eefje van der Zalm en Ronald Keijzer
5.1 Wiskunde als menselijke activiteit 158
5.2 Op zoek naar wiskundekansen 160
5.3 Wiskundedomeinen in de leefwereld van kinderen 161
5.4 De drie V’s met een wiskundebril 166
5.5 Verkennen en verbinden 166
5.6 Taal en wiskunde 169
5.7 Wiskunde is een werkwoord 171
5.8 Verbinden en verrijken 174
5.9 Nieuwsgierigheid, exploreren en communiceren 182
Tot slot 184
Samenvatting 185

Intermezzo III Loose parts play: een waaier aan handelingsmogelijkheden 187
Door Hilde Stroobants

Hoofdstuk 6 Partners in spel 195
Door Jo Van de Weghe, Lien De Coninck, Hannelore De Greve,
Jan Van de Wiele en Stefanie Leirens
6.1 Onderwijs maak je samen 196
6.2 Een thema verkennen met peuters: van sprokkeldagen naar een
aanbod op maat 197
6.3 Dat prikt een beetje 204
6.4 Herhalen, taalsteun en bevestiging 206
6.5 Een thema verkennen met kleuters. Via drie fasen naar hogere betrokkenheid in je klas 207
6.6 Aan de slag met het thema ‘ik fiets!’ 214
Tot slot 216
Samenvatting 217

Hoofdstuk 7 Tijd voor spel! 219
Door Caroline Vancraeyveldt, Ilse Aerden, Annerieke Boland
en Jo Van de Weghe
7.1 Spelen is leren 220
7.2 Een krachtig kindbeeld 223
7.3 Tijd geven, nemen en krijgen 228
Tot slot 236

Dankwoord 239
Over de auteurs 241
Literatuur en verantwoording 245
Bijlagen bij hoofdstuk 6 261
Bijlage 1 Weekschema van juf Diette bij het thema kriebeldiertjes 263
Bijlage 2 Hoekenfiches van juf Babs bij thema ‘ik fiets’. 268