Sluipend gif

Voorwoord 5
Dankwoord 7

1 Inleiding 13
1.1 Ondermijning 13
1.2 Begripsafbakening: ondermijning, ondermijnende en georganiseerde criminaliteit 18
1.3 Doelstelling, centrale vraag en onderzoeksvragen 21
1.4 Methoden van onderzoek 23
1.5 Leeswijzer 29

2 Ondermijnende criminaliteit, van alle tijden?! 31
2.1 Inleiding 31
2.2 De belangrijkste ontwikkelingen door de tijd heen 32
2.2.1 De jaren zeventig 34
2.2.2 De jaren tachtig 36
2.2.3 De jaren negentig 40
2.2.4 Vanaf 2000 46
2.3 Ondermijnende criminaliteit, een hype? 56

3 Effecten van ondermijnende criminaliteit 59
3.1 Inleiding 59
3.2 Ondermijning als effect 60
3.2.1 Aantasting van het financieel-economische stelsel 61
3.2.2 Aantasting van de leefbaarheid 64
3.2.3 Aantasting van de ecologische omgeving 67
3.2.4 Aantasting van de moraliteit en het rechtsgevoel 69
3.2.5 Aantasting van de rechtsstaat en zijn instituties 72
3.3 Meetbaarheid van ondermijnende criminaliteit 76
3.4 Tot slot 79

4 De aanpak: recente ontwikkelingen 81
4.1 Inleiding 81
4.2 Recente ontwikkelingen in de aanpak van ondermijnende criminaliteit 83
4.2.1 Programma Bestuurlijke Aanpak en de oprichting van de RIEC’s 83
4.2.2 Strafrechtelijke aanpak: veranderende focus binnen de opsporing 87
4.2.3 Financiële aanpak 88
4.2.4 Een andere focus: criminaliteitsbeheersing 92
4.3 Programma’s 95
4.3.1 Proeftuin: Intensivering Zuid Nederland 95
4.3.2 Van Taskforce B5 naar Taskforce BZ 97
4.3.3 Betere Bijdrage Aanpak Ondermijning 101
4.4 Communicatie en een maatschappelijk barrièremodel 102
4.4.1 Het maatschappelijk barrièremodel 102
4.2.2 Communicatie: naming & shaming 105
4.5 Tot slot 106

5 Ondermijning in internationaal perspectief 109
5.1 Inleiding 109
5.2 Begripsvorming in het buitenland 109
5.3 Ondermijnende criminaliteit in het buitenland 111
5.4 De Italiaanse strijd tegen de maffia 114
5.5 Internationale samenwerking binnen de opsporing 117
5.6 Bestuurlijke aanpak in andere Europese landen 119
5.6.1 Bestuurlijke regulering als preventie 120
5.6.2 Working apart together 121
5.7 Tot slot 123

6 De aanpak van ondermijnende criminaliteit in de praktijk: tien casussen 125
6.1 Inleiding 125
6.2 Casuïstiek 127
Casus 1 Onderzoek Rome: IKEA onder de growshops 127
Casus 2 Haags Economisch Interventie Team (HEIT) 134
Casus 3 Regulering full-contact vechtsport 139
Casus 4 Onderzoek Riva: drugstransport per ambulance 144
Casus 5 Project Autoverhuur: publiek-private samenwerking met een kwetsbare branche 149
Casus 6 De Liemers: bewustwording onder ondernemers 156
Casus 7 Vuurwerkopslag in NAVO-bunkers 159
Casus 8 Publiek-private samenwerking bij voorlichting over vuurwerk 163
Casus 9 Project Fabricius: vrijplaats in de haven van IJmuiden 165
Casus 10 Wijkkoning in De Kempen 170
6.3 Conclusie 175

7 Obstakels in de aanpak van ondermijnende criminaliteit 177
7.1 Inleiding 177
7.2 Obstakels 178
7.2.1 Het vaststellen van het probleem 178
7.2.2 Het betrekken van de interne en externe partners 182
7.2.3 Uitvoering 188
7.2.4 Evaluatie en verantwoording 200
7.3 Conclusie 205

8 Next practices 207
8.1 Inleiding 207
8.2 De volgende fase: uitdagingen in de leefwereld 208
8.2.1 Anders kijken naar het probleem 209
8.2.2 Het verstoren van het criminele bedrijfsproces 210
8.2.3 Het verstoren van sociale gelegenheidsstructuren 212
8.3 De volgende fase: uitdagingen in de systeemwereld 214
8.3.1 Van leefwereld naar systeemwereld 215
8.3.2 Van pioniersfase naar brede veranderingsfase 217
8.3.3 Top-down prioriteren, bottom-up organiseren 219
8.3.4 Competenties voor de toekomst 220
8.4 Verandering van tijdperk 221

9 Conclusie 223
9.1 Inleiding 223
9.2 Conclusies per onderzoeksvraag 223

Nawoord 233
Literatuur 235
Afkortingenlijst 247
Over de auteurs 249