De ‘spurt’ had betrekking op 0,7 procent groei in de laatste drie maanden van 2013, dit na minieme groeivoetjes van 0,1 en 0,3 procent in het tweede en derde kwartaal.
Wat moeten we met dit achter-de-komma-fetisjisme? Allereerst kun je er bedenkingen bij hebben, omdat het maar gepriegel op de vierkante millimeter is. Maar belangrijker is het bezwaar dat het gaat om een grootheid, het bruto binnenlands product (bbp), die een steeds minder goede maatstaf is voor de mate waarin we er met ons allen op vooruitgaan.
Dat zie je het best geïllustreerd door tablets. Een iPad is niet alleen een flinterdunne computer, het is bovendien een televisie, encyclopedie, hoogtemeter, horloge, kookwekker, gewone wekker, fotoalbum, kookboek, e-reader, stopwatch, atlas, routeplanner, rekenmachine, etc. Ook kun je er, via mass online open courses, college meelopen aan topuniversiteiten als Harvard en Yale. Wanneer de iPad in de boeken van het bbp belandt, wordt hij genoteerd voor de winkelprijs die, afhankelijk van het type, ergens tussen de 250 en 750 euro ligt. De enorme achterliggende waarde telt niet mee. En dat terwijl je alles bij elkaar duizenden guldens kwijt zou zijn geweest wanneer je die computer, televisie, encyclopedie, hoogtemeter etc. in de vorige eeuw had willen kopen.
Een voorbeeld: in mijn studententijd was slechts een enkeling in het bezit van een rekenmachine, die destijds nog zakjapanner heette. Wanneer wij in de faculteitsbibliotheek ons huiswerk maakten en er bij de sommen over winstberekening staartdelingen aan te pas kwamen, mocht ik gelukkig de zakjapanner van een studiegenoot lenen. Zelf had ik best een rekenmachine willen hebben, maar in de jaren zeventig waren die dingen domweg te duur. Ze kostten zeventig gulden en van dat geld kon je een hele week eten en nog een avond naar de kroeg ook. Nu download je gratis een app waarmee je je berekeningen maakt op je tablet, of smartphone. Mocht je willen, dan kan je app ook logaritmen berekenen of wortels trekken. Dat was destijds teveel gevraagd van een apparaat van zeventig piek. Wanneer je wilde dat je rekenmachine ook dat soort berekeningen maakte, moest je nog dieper in de buidel tasten.
De iPad is een extreem voorbeeld van iets wat zich op grote schaal voordoet: namelijk dat wij meer kwaliteit voor ons geld krijgen. Niet alleen bij elektronica, ook bij heel andere artikelen is dat het geval. Zo is gepasteuriseerde melk (in de koelkast, dat dan nog wel) steeds langer houdbaar. In de strijd tegen gaatjes wordt tandpasta steeds effectiever. Condooms worden steeds dunner zonder dat ze aan veiligheid inboeten. Op allerlei terreinen komen de vruchten van wetenschappelijk onderzoek razendsnel op de markt. Productlevenscycli worden korter, verbeteringen volgen elkaar in hoog tempo op. De kwaliteitsverbeteringen zijn daardoor voor het CBS bijna niet bij te benen en ze komen in de cijfers van bijvoorbeeld het bbp amper tot uitdrukking.
In 1996 zorgde het zogeheten Boskinrapport in Amerika onder statistici voor opschudding. In opdracht van de Senaat maakte Michael Boskin een schatting van de afwijkingen die ontstaan doordat statistici kwaliteitsverbeteringen niet meetellen. De conclusie van Boskin luidde dat de inflatie gemiddeld 0,6 procent lager zou zijn geweest, wanneer statistici wel rekening hadden gehouden met de verbeterde kwaliteit. De inflatie gebruiken statistici onder andere om van het nominale tot het reële (d.w.z. voor prijsstijgingen gecorrigeerde) bbp te komen. Door een te hoge inflatie onderschatten zij het reële bbp. Kortom, we gaan er al jaren méér op vooruit dan de statistici ons willen doen geloven. En waarschijnlijk onderschatten zij de groei met meer dan die 0,6 procent van Boskin, omdat sinds 1996 de productlevenscycli nog weer korter zijn geworden en de kwaliteitsverbeteringen nog groter.
Zo zit ook ik te spelen met cijfers achter de komma. Daar wil ik vooral mee aangeven dat we ons niet moeten blindstaren op de groeicijfers van het CBS. Kijk daar doorheen en kijk naar de kwaliteitsgroei die er overal is. Pas dan zie je hoeveel welvarender wij zijn geworden en zullen blijven.¶
Over Annegreet van Bergen
Annegreet van Bergen is econoom, auteur van de bestseller Gouden jaren en journalist.
