Het zou naïef zijn om te veronderstellen dat onvoorwaardelijk vertrouwen in een zakelijke context vaak voorkomt. Maar wat nodig is om taaie problemen op te lossen is minimaal dat we er van uit kunnen gaan dat de ander zal doen wat we van hem of haar mogen verwachten. Iemand kan je iets beloven, maar dat roept de vraag op of hij het ook gaat doen. Gaat hij niet door de knieën als er tegendruk is? Zal hij niet ja zeggen, maar nee doen? Wat we willen zien is dat iemand doet wat hij belooft. Pas dan kunnen we hem vertrouwen. Maar als we al in een situatie zitten waarin het vertrouwen ontbreekt, dan steekt meestal niemand zijn nek uit.
Voor vertrouwen zijn drie bouwstenen noodzakelijk: verbinding, transparantie en consistentie.
Vertrouwen opbouwen gaat via verbinding: het aangaan van persoonlijke relaties met elkaar die verder gaan dan het functionele niveau dat strikt vereist is voor de werksituatie.
Het de tijd nemen om elkaar echt te leren kennen is geen sterk punt in onze (bedrijfs-) cultuur. Nederlanders zijn nogal transactiegericht. We komen snel ter zake. In de meeste andere culturen is het smeden van een relatie de eerste prioriteit. Als die eenmaal tot stand aan het komen is wordt er over zaken gepraat.
Een voorwaarde voor verbinding is dat we interesse hebben in de ander, in zijn lief en leed. Op zoek gaan naar de gemeenschappelijkheden die de verbinding kunnen versterken. Je oordeel opschorten en jezelf openstellen voor de ander is verfrissend en vaak levert het verrassende gesprekken op met mensen die een heel andere achtergrond hebben en een levensverhaal waardoor je ze anders gaat zien en waarderen. Door de ander te begrijpen ga je soms ook meer van jezelf begrijpen.
Als vertrouwen gebaseerd is op verwachtingen, dan moeten we die verwachtingen managen. De enige duurzame manier om dat te doen is transparant zijn. Dat betekent: Ik zeg wat ik doe en ik doe wat ik zeg. Als ik tijdig aankondig wat ik ga doen, veroorzaak ik nooit verrassingen. Als ik doe wat ik aankondig ziet mijn omgeving dat ik, als ik iets aankondig, het ook waarmaak. Dit schept vertrouwen.
Transparant zijn leidt tot redelijke verwachtingen over wat we gaan doen.
Consistent zijn betekent vasthouden aan een visie, aan een voorspelbare koers. Veel mensen, zeker ondernemers pur sang, zijn opportunistisch. Ze zien overal kansen en laten zich niet graag beperken in het najagen van deze kansen. Dat kan er soms toe leiden dat ze afgesproken beleid doorkruisen, het niet zo nauw nemen met eerder gemaakte afspraken en dat ze hun omgeving verrassen met hun bokkensprongen. Dat maakt het soms moeilijk voor die omgeving om dergelijke mensen te vertrouwen.
Het is gek dat als vertrouwen zo belangrijk is, we zo weinig opleiding en training krijgen om vertrouwen te creëren. Terwijl dat wel degelijk kan.
Ten opzichte van de situaties dat er òf vertrouwen bestaat òf het vertrouwen vrijwel onherstelbaar is beschadigd, is er het meest te winnen in een situatie waarin het vertrouwen onderontwikkeld is. We hebben geen reden om elkaar niet te vertrouwen, maar we hebben er nooit in geïnvesteerd. Als de leiding het durft een omgeving van vertrouwen te creëren, dan zal de dialoog op een dieper niveau gevoerd worden. De perspectieven van alle teamleden zullen op tafel komen en daarmee wordt de kans op een verrassende en effectievere uitkomst groter. Een team dat zo functioneert ervaart een groeiende synergie en verbinding. De collectieve intelligentie van het team kan volledig worden ingezet. Lid zijn van zo'n team is soms een levens-veranderende ervaring waar later op terug wordt gekeken als de mooiste tijd uit iemands carrière.
Over Maikel Batelaan
Maikel Batelaan groeide op in management consultancy en werd medeoprichter en -bestuurder van een innovatief, duurzaam bedrijf. Zijn focus ligt op innovatie en ondernemerschap.