‘Wat kan ík er nou aan doen.’ Die tekst ken je – als je net als ik ouder dan 45 bent – misschien nog van een Postbus 51-reclamespotje uit de jaren tachtig. Een overheidscampagne die ons aanspoorde om geen bosbranden te veroorzaken. ‘Wat kan ik er nou aan doen’: die uitspraak werd eindeloos herhaald terwijl je beelden zag van een smeulende sigaret in de natuur, een niet uitgetrapt fikkie op de hei… ‘Natúúrlijk kunt u er wat aan doen!’ baste een andere stem vervolgens.
Uitzichtloosheid
Het is tijd om die kreet weer van stal te halen. Want persoonlijk mag het ons misschien goed gaan, we leven in problematische tijden. De ene crisis buitelt over de andere, de wereld lijkt langzamerhand wel één grote brandhaard. Maar de grootste crisis verdient volgens mij meer aandacht dat hij tot nu toe krijgt: een diep gevoel van uitzichtloosheid dat ons ervan weerhoudt om in oplossingen te denken. Het is díe crisis die ik als uitgangspunt neem in De bevrijdende rijkdom van goed genoeg.
Holle frasen
Niet dat ik het gek vind dat we er murw geslagen bij hangen. De samenleving is de laatste jaren verworden tot een jungle waarin succes telt en mislukkingen worden uitvergroot. Stress onder scholieren was nooit eerder zo hoog: hoe gaan we straks onze cijfers vertalen in zinvol werk – ís er nog wel werk? Media bombarderen ons dagelijks met nieuwe bakken ellende – over enorme bosbranden, hete oceanen, smeltend ijs, niet te dichten inkomenskloven, torenhoge inflatie, nieuwe oorlogen en groeiende armoede. Het aantal ‘nieuwsmijders’ is intussen historisch hoog. En populistische politici in allerlei landen vullen de leegte met holle frasen die potentieel schadelijk zijn voor de democratie.
Ook de twee grootheden waaraan we traditioneel veranderingskracht toedichten, de politiek en het bedrijfsleven, zijn uit het lood geslagen: de politiek wordt gegijzeld door kortetermijnbelangen en gebrek aan samenwerking, het bedrijfsleven door de verstikkende tweeling uit de Angelsaksische economie: winstmaximalisatie en aandeelhouderswaarde.
Niet wachten
Ik voelde dat de vraag die ik mezelf stelde, urgent en actueel is: kunnen wij het tij nog wel keren – en zo ja, hoe dan?
Laten we in elk geval niet wachten op ‘de ander’ – wie dat ook moge zijn. De oplossing zit hem volgens mij in het heruitvinden van wat werkelijk belangrijk is in ons éigen leven. Want dat zijn we een beetje verleerd. Als je net als ik het krankzinnige geluk hebt gehad te zijn geboren in de tweede helft van de vorige eeuw, heb je kunnen profiteren van een lange periode van ongekende welvaart. Persoonlijk vind ik dat het nu tijd is geworden om de enorme schaduwzijde van dat geluk onder ogen te zien: overproductie, afvalbergen, vervuiling en groeiende ongelijkheid tussen mensen.
Geluksvogels
Vandaag nog kunnen we – jij en ik en al die andere geluksvogels – besluiten dat het aan ons is om de troep die we zelf veroorzaakt hebben, op te ruimen. Hoe? Door een andere levensstijl te omarmen. Waar niet langer geldt dat méér ook beter is, maar juist ruimte is voor koesteren wat je hebt en streven naar minder.
Zelf heb ik als rondreizende redacteur en wereldburger jarenlang een vijfsterrenleven ervaren. Ik zal nooit vergeten dat ik ooit te gast was bij de eigenaar van een superjacht dat met zijn kont aan de kade lag in een jetset-havenstadje op Sardinië. Alles glom en blonk, en toch zag ik de gastheer nerveus naar links en naar rechts kijken. Daar lagen aan weerszijden namelijk twee nog net iets grotere jachten – zou zijn bezoek dat ook merken? Alles hebben en toch ontevreden blijven: dodelijk vermoeiend. Die booteigenaar deed bij mij een zaadje ontkiemen dat jaren later leidde tot De bevrijdende rijkdom van goed genoeg.
Driesterrenleven
De crux: niet vijf, maar drie sterren zijn genoeg. Zo’n ‘driesterrenleven’ laat namelijk zowel ruimte voor luxe op zijn tijd als voor het omarmen van ‘goed genoeg’ als alternatief voor ‘nooit genoeg’. Het is een leven met mínder sociale media en nieuwe spullen, en méér menselijk contact en hergebruik. Minder consument, meer burger te worden: met zo’n leven help je niet alleen jezelf werkelijk vooruit, maar ook de wereld. Het is die levensstijl waarmee we politici en ondernemers kunnen laten zien: zó kan het ook.
We kunnen de ellende dus mee helpen fixen, maar dat gaat niet vanzelf. Dat vraagt écht om een nieuwe manier van leven. Het mooie is dat die een stuk prettiger is dan het leven dat we gewend waren te leiden. Ik merk zelf inmiddels dat zo’n leven werkelijk bevrijdend is.
Over Onno Aerden
Onno Aerden (Breda, 1967) is communicatie-adviseur en publicist. Eerder was hij uitgever en hoofdredacteur bij verschillende uitgeverijen. Als 'Man van de wereld' schreef hij jarenlang een wekelijkse column voor het Financieele Dagblad. Op de site van EW gaf hij wekelijks ongevraagd communicatieadvies aan mensen in het nieuws. Ook co-presenteerde hij op televisiezender RTL-Z.
