Politieke risico’s waren lange tijd het exclusieve domein van mijnbouw-, fossiele energiebedrijven en een enkele plantagehouder. Het symbool was een Afrikaanse dictator in kaki die westerse multinationals onteigende. Maar die tijd is voorbij.
Impact
Onderzoek van McKinsey uit 2015 toonde al aan dat 84% van de ondervraagde CEO’s en kaderleden verwacht dat geopolitieke instabiliteit impact zal hebben op wereldwijde bedrijven. Bijna 60% geloofde dat dit de winst van hun bedrijf zal schaden. Uit een enquête van EY, afgenomen in 2019 (vlak voor de corona-epidemie en drie jaar voor de Russische invasie in Oekraïne), blijkt dat bijna de helft van de bedrijven de politieke risico’s in de laatste twee jaar heeft zien toenemen.
En vandaag zeggen negen op tien van de door EY ondervraagde CEO’s (van grote bedrijven) dat ze de nodige capaciteiten hebben om geopolitieke risico’s mee te nemen in hun strategische en investeringsbeslissingen. Negen jaar geleden was dat minder dan één op vijf.
Politieke disruptie
Maar politieke disruptie treft vandaag niet alleen grote bedrijven. Wanneer ik spreek voor KMO/MKB-bedrijfsleiders, komen steeds meer verhalen naar boven over hoe geopolitieke gebeurtenissen hun bedrijfsvoering verstoren. Echt iedereen kan in de problemen komen door politieke disruptie te negeren. Dat ondervonden de Belgische en Nederlandse fruittelers die in 2014 hun appels en peren plotseling niet meer naar Rusland mochten uitvoeren. Zij hadden zich nooit gezien als potentiële speelbal in een geopolitiek conflict.
Een nieuwe wereld
Wat is er dan veranderd? In de jaren negentig zagen we een versnelling van de globalisering. Bedrijven namen de voormalige Sovjetstaten, China en steeds meer landen in Azië en Afrika op in hun toeleveringsketens. Diezelfde landen werden daarnaast ook als afzetmarkt steeds belangrijker. De globalisering was zo succesvol omdat in de eerste twintig jaar na de val van de Berlijnse muur politieke grenzen niet belangrijk leken. Er was weinig geopolitiek conflict dat een impact had op de stromen van goederen en geld tussen landen.
Dat is vandaag anders. De afgelopen vijftien jaar zijn China, Rusland en vele andere landen steeds meer hun plaats gaan opeisen in het internationale systeem. Ze bakenden hun eigen invloedssferen opnieuw af en kwamen daarbij steeds meer in conflict met andere landen. In mijn boek Markt onder vuur leg ik uit hoe de veranderende machtsverhoudingen, het succes van autoritaire leiders en grondstoffenschaarste ervoor zorgen dat er meer geopolitiek conflict zal ontstaan de komende jaren.
Vooral economische oorlogsvoering
Landen vechten geopolitieke geschillen soms, zoals in Oekraïne, met geweld uit. Maar dat zijn eigenlijk uitzonderingen. Veel vaker gebruiken ze economische wapens. Landen gebruiken elkaars afhankelijkheden om druk uit te oefenen. De VS gebruikt financiële sancties omdat iedereen het Amerikaanse financiële systeem en de dollar gebruikt in internationale handel. China gebruikt zijn grote markt, die voor veel bedrijven te belangrijk is om te negeren. Ook de export wordt steeds meer gemanipuleerd. De Amerikanen proberen de economische en militaire ontwikkeling van China te remmen met exportcontroles op technologie. China zet haar grondstoffen dan weer steeds vaker in om bedrijven en landen te beïnvloeden.
Wat kun je eraan doen?
‘Politieke disruptie is inderdaad lastig, maar als bedrijfsleider kan ik er toch weinig aan doen,’ hoor ik regelmatig. Maar dat klopt niet. Doorheen mijn boek Markt onder vuur leg ik uit welke signalen je kan gebruiken om de kans op politieke disruptie in te schatten. Aan het einde wijd ik een volledig hoofdstuk aan hoe je als bedrijf je geo-economisch netwerk in kaart kunt brengen en wat je kunt doen om de potentiële impact van geopolitieke disruptie te verminderen. Politieke disruptie is inderdaad iets dat je overkomt, maar hoe je als bedrijf ermee omgaat kan je wel verbeteren.
Over Hans Diels
Hans Diels is toekomstdenker en expert geopolitiek bij het ondernemersplatform ETION. Hij maakt bedrijven wegwijs in de veranderende internationale omgeving en geeft workshops rond foresight en politieke risico’s. Hij studeerde politieke wetenschappen, internationale betrekkingen en economie aan de KULeuven, de UCL en de London School of Economics.
