Opdrachtgeverschap is een vorm van resultaatgericht leiderschap. Het gaat dus om leiderschap en om leidinggeven. Binnen de overheid zijn daarbij twee soorten leidinggevenden te onderscheiden: de bestuurlijke opdrachtgevers zoals ministers en wethouders, en de ambtelijke opdrachtgevers, zoals directeuren en programmamanagers.
Opdrachtgevers sturen op afstand. De uitvoering van het werk vindt plaats door aannemers, agentschappen en andere organisaties met een eigen formele leidinggevende. Veel opdrachtgevers ervaren in de praktijk het dilemma ‘je gaat er niet over, maar je bent er wel van.’ Via situationeel leiderschap kun je de invloed op je opdrachtnemer echter flink vergroten. Wil je het opdrachtgeverschap echt professionaliseren, dan kan mijn vijftredenmodel je helpen.
Eerst zorg je ervoor dat je de goede dingen doet. Dat begint met het maken van een goede rolverdeling, het opstellen van de opdracht en het maken van een taakomschrijving voor de opdrachtnemer. Met de taakomschrijving kun je een goede opdrachtnemer gaan selecteren of kun je gaan werken aan de verbetering van je huidige opdrachtnemer. Zodra je een goede opdrachtnemer hebt, kun je weer een trede verder gaan. Je kan je leidinggevende rol als opdrachtgever dan beperken tot het sturen op momenten. De auteur vat deze eerste drie treden samen als ‘de goede dingen doen als opdrachtgever’. Zodra je de goede dingen doet, heeft het ook zin om de goede dingen beter te kunnen doen. Als vierde trede in het model wordt daarom actief gewerkt aan het verbeteren van De Opdrachtgever zelf. Opleiding, intervisie en het vergroten van zelfkennis helpen hierbij. Veel organisaties kiezen er op dit niveau ook voor om andere mensen in de organisatie de rol van opdrachtgever te laten vervullen, omdat deze andere competenties hebben of over meer tijd beschikken. Zodra de opdrachtgever zelf goed genoeg is, komen we bij de laatste trede in het model: het verbeteren van de interne organisatie. Gedurende de professionalisering heb je steeds kleine wijzigingen aangebracht in de werkwijzen en het is goed om deze wijzigingen ook te borgen binnen de organisatie.
Het resultaatgericht leidinggeven in de relatie van opdrachtgever en opdrachtnemer kent verschillende vormen. Bij de sturing op projecten ontstaan daardoor ook andere spanningsvelden dan bij de sturing van opdrachtgevers op agentschappen, gemeenschappelijke regelingen of ZZP-ers. In De opdrachtgever worden de verschillen verklaard waardoor ook ervaren opdrachtgevers nog echte eye-openers zullen vinden.
Edwin van Dieën is manager bij de gemeente Dordrecht. Hij is de auteur van De opdrachtgever.
