Wereldorde

Henry Kissinger is een van de meest toonaangevende en gerespecteerde diplomaten uit de moderne geschiedenis. Als minister van Buitenlandse Zaken onder president Nixon, ten tijde van de koude oorlog, was hij de onderhandelaar die de relaties van de Verenigde Staten met Rusland en China nieuw leven heeft ingeblazen.

Richard Nixon herinneren we ons voornamelijk als de getergde president van de Vietnam-oorlog die moest aftreden na de Watergate-affaire. Dit doet echter geen recht aan de Nixon én Kissinger die, door te investeren in de betrekkingen met Rusland en China, uiteindelijk het einde van de Koude oorlog hebben ingeleid en aldus een belangrijke bijdrage aan de wereldvrede hebben geleverd.

Het is dan ook niet vreemd dat Kissinger zich over het vraagstuk van de Wereldorde buigt en daar een interessant en belangwekkend boek over schrijft. De diplomaat en oud-hoogleraar Kissinger verklaart op erudiete wijze de historische achtergrond van hedendaagse spanningen en conflicten in de wereld en hoe staten en regio’s door de eeuwen heen hun onderlinge conflicten hebben opgelost.

Vertrekpunt voor Kissingers betoog is het verdrag van Westfalen dat is gesloten na de Dertigjarige oorlog van 1618 tot 1648, In deze periode verkeerde vrijwel het gehele Europese continent onderling in staat van oorlog. Het verdrag van Westfalen is een keerpunt in de wereldgeschiedenis. Voor het eerst maakten landen, om conflicten en oorlogen in de toekomst te voorkomen, afspraken over het erkennen en respecteren van elkaars grenzen, soevereiniteit en onafhankelijkheid.

Vervolgens beschrijft Kissinger diverse ingrijpende historische gebeurtenissen in gebieden als het Midden-Oosten, Azië en Europa, waar het Westfaalse model al dan niet tot overeenstemming en vrede heeft geleid. Een voorbeeld van waar het Westfaalse model is toegepast is hoe Frankrijk en Groot Brittannië na de val van het Ottomaanse Rijk het Midden Oosten hebben verdeeld in onafhankelijke staten. Maar we herkennen het ook in wereldomspannende instituties als de Verenigde Naties en de NATO.

Kernbegrippen in het Westfaalse model zijn legitimiteit en macht. De vitaliteit van een internationale orde hangt af van de balans tussen enerzijds de legitimiteit, ofwel de erkenning van afspraken over landsgrenzen en soevereiniteit, en anderzijds de militaire of politieke macht die nodig is voor het handhaven van deze afspraken en de daaruit voorkomende orde. Een stabiele wereldorde op basis van internationale afspraken en evenwichtige machtsverhoudingen, zorgt voor gezonde betrekkingen tussen naties en volkeren en vergroot de kans op wereldwijde vrede en welvaart.

Een belangrijke speler in dit internationale bouwwerk zijn de Verenigde Staten van Amerika. Kissinger beschrijft hoe de VS vanaf haar oprichting voor zichzelf een leidende rol in de wereld zag weggelegd. En hoe nadien Amerika op cruciale momenten optrad als beschermheer van westerse, democratische waarden en samenlevingen.

In de ogen van Kissinger kan Europa dan ook alleen een strategische rol van betekenis spelen in een Trans-Atlantisch samenwerkingsverband met de VS. In World Order spreidt Kissinger op indrukwekkende en zeer toegankelijke wijze zijn kennis van politieke systemen en diplomatieke verhoudingen ten toon. De New York Times zegt terecht dat het verplichte kost is voor alle nationale politici. Sterker nog, iedereen die de problemen in de huidige wereld wil begrijpen doet er goed aan Kissingers inzichten in World Order tot zich te nemen.