Kustaw Bessems is redacteur bij de Volkskrant. Voor die krant maakt hij ook de podcast Stuurloos, waarin hij onderzoekt hoe Nederland beter bestuurd kan worden. Degene die regelmatig naar de podcasts heeft geluisterd zal veel in het boek Stuurloos herkennen.
Vaderlandse geschiedenis
Bessems beschrijft in zeven hoofdstukken het gedoe in het openbaar bestuur. Hij gaat uitgebreid in op schandalen zoals het toeslagenschandaal, de afhandeling van de schade van gaswinning in Groningen, algoritmen die studenten van migrantenafkomst tot fraudeur bestempelen, misstanden in de jeugdzorg en hersteloperaties die alles alleen maar erger maken. Hierdoor is Stuurloos onder meer een verhelderend exposé over een aantal bestuurlijke aspecten uit de recente vaderlandse geschiedenis.
Tegenspraak
Maar, zoals gezegd, Stuurloos bevat ook veel lessen over het doen en laten van leiders. Je kunt je bijna op elke pagina afvragen wat jij in de beschreven situatie zou doen of laten. Ik illustreer dat met een paar onderwerpen uit het boek, met voorbeelden van vragen voor de manager.
Zo is één van de onderwerpen waar Bessems aandacht aan besteedt het belang en vooral het ontbreken van tegenspraak en de nadelige gevolgen die het ontbreken van tegenspraak met zich meebrengt.
Vraag voor de manager: Sta ik echt open voor tegenspraak en weet ik hoe medewerkers dat zien?
Tweedehands kennis
Een ander relevant onderwerp dat Bessems aansnijdt is de in veel organisaties doorgeschoten neiging om veel inhoudelijk werk uit te besteden. Grote organisaties zijn wat Bessems (Hubert citerend) noemt stapeltjes contracten. De trend heeft zich zo ver doorgezet dat er sprake is van ‘tweedegraads onhandig’. Dat wil zeggen dat ze niet meer genoeg kennis in huis hebben om de eigen problemen en vragen te verhelderen. Dus huren ze zelfs voor het formuleren van de vraag de expertise van een adviseur in.
Vraag voor de manager: Weten mijn medewerkers genoeg van een onderwerp af om de goede vragen te stellen?
Kunstmatige intelligentie
Een derde onderwerp dat in het boek aan de orde komt zijn de affaires van de Belastingdienst. Daar werd en wordt veel gebruik gemaakt van algoritmen. Maar deze dienst is daarin niet alleen. Veel organisaties maken gebruik van algoritmen. Het is de vraag hoe oordeelkundig dat gaat. Bessems illustreert dit met een eenvoudig voorbeeld: om een heftruck te mogen besturen moet je een passend certificaat hebben. Maar je mag bijvoorbeeld fraudeurs met behulp van kunstmatige intelligentie opsporen, zonder zelf kennis van AI te hebben.
Vraag voor de manager: Weet u waar kunstmatige intelligentie in uw organisatie gebruikt wordt en of uw medewerkers voldoende inzicht hebben welke aannames/algoritmes gebruikt worden.
Relevant
Stuurloos is een leerzaam en goed geschreven boek. Ook al staan overheidsorganisaties centraal, het vergt weinig moeite en fantasie om de beschreven situaties te vertalen naar andere organisaties. Ook al gaat het vooral over ambtelijke leidinggevenden, bestuurders en politici, bijna overal kun je wat ze doen en laten één op één vertalen naar het werk van leidinggevenden in de private sector. Bessems gebruikt, naast de inzichten die hij opdeed in de gesprekken voor de podcasts, ook verschillende andere bronnen die vermeld staan achter in het boek.
Voor bestuurders en managers
Bessems verstaat de kunst om taaie onderwerpen helder en zonder jargon te beschrijven. Hier en daar verdiept hij de casuïstiek met psychologische en bedrijfskundige theorieën. Stuurloos verdient een plek op het bureau van iedereen die geïnteresseerd is in een aantal pijnlijke onderwerpen van onze recente vaderlandse geschiedenis (en die tot aan de dag vandaag nog spelen). Het verdient die plek ook bij managers die uit deze verhalen lering willen trekken over het gedoe in de eigen organisatie.
Over Rudy Kor
Rudy Kor is zelfstandig organisatieadviseur en auteur van diverse managementboeken. Tot voor kort werkte hij (als senior partner) bij Twynstra Gudde. Hij startte zijn werkzame leven bij Philips in Eindhoven. Als adviseur helpt hij (project)managers bij het effectiever inrichten van hun projecten. Als veellezer wordt hij gedreven door nieuwsgierigheid en schrijft regelmatig boekrecensies.
