Hoe richt je een zwerm? Een eenvoudige aanpak voor complexe vraagstukken

Je bent bestuurder, manager, directeur of misschien wel beleidsambtenaar en je krijgt steeds meer te maken met vraagstukken die zo complex zijn dat ze niet meer door jou alleen of je organisatie zijn op te lossen. Denk bijvoorbeeld aan het klimaat- en energievraagstuk, aan de transities in de zorg en aan de reorganisaties en cultuurveranderingen die nodig zijn bij grote instituties, zoals banken.

Je weet dat bij al deze complexe vraagstukken veel partijen betrokken zijn met al hun, soms tegenstrijdige, belangen. Je ziet dat de samenleving steeds meer verandert van een verticaal geordende, centraal aangestuurde top-down samenleving naar een horizontale, decentrale bottom-up samenleving. Wat je dan ook steeds meer hoort, zijn kreten als ‘We hebben regie nodig’, ‘We moeten meer samenwerken’ en ‘We moeten iedereen laten participeren’. En je hebt ondervonden dat de gangbare aanpakken en modellen niet meer werken. Je bent in verwarring.

Hoe richt je een zwerm? laat zien hoe je complexe vraagstukken op een relatief eenvoudige manier aanpakt met behulp van modern leiderschap. Het spreekt bestuurders en managers aan om de verantwoordelijkheid op zich te nemen om alle belanghebbenden bij complexe vraagstukken bij elkaar te brengen om samen de toekomst vorm te geven – en zo ervoor te zorgen dat de zwerm betrokkenen in de gewenste richting in beweging komt en blijft.

Dit boek laat zien hoe je van jouw complexe vraagstuk een gezamenlijke opgave maakt van alle betrokken partijen. Het schetst stap voor stap hoe je productieve ontmoetingen organiseert waarmee je het vliegwiel van verandering op gang brengt en houdt.

Met deze manier van denken en werken:
- ontdek je met alle belanghebbende partijen wat jullie onderling bindt, de common ground;
- bereik je doorleefd commitment, waardoor alle betrokkenen zich verantwoordelijk voelen voor hun acties om het gezamenlijke toekomstperspectief te verwezenlijken;
- is draagvlak niet iets wat je nastreeft, maar iets wat je vanzelf bereikt.

KaapZ ondersteunt mensen met verschillende achtergronden en belangen, die voor dezelfde complexe opgave staan, om hun common ground te vinden. Niet top-down, niet bottom-up, maar samen met iedereen die ertoe doet. KaapZ bestaat uit partners met verschillende expertises. Zij zijn in staat om processen zo vorm te geven, te structureren en te begeleiden dat de deelnemers zich daadwerkelijk eigenaar voelen van het resultaat dat zij met elkaar maken, wat voor een persoonlijk commitment in de uitvoering zorgt.

'We leven in een tijd waarin steeds minder macht boven ons is gesteld. Des te meer doet dit een beroep op ons persoonlijke kompas, op interactie, wederkerigheid en het leggen van relaties. Het vraagt om een zoektocht naar andere dan traditioneel hiërarchische manieren om onze doelen te bereiken. Dit is precies wat de auteurs van Hoe richt je een zwerm? bieden. Toegankelijk en aansprekend laten zij zien wat er nodig is om in een complexe omgeving – als zwerm – vooruitgang te boeken. Met beschouwingen, inzichten en tips die herkenbaar zijn voor iedereen die met zijn zwerm vooruit wil komen en daarbij een nieuwe horizon voor ogen heeft.' - Bert Blase, waarnemend burgemeester van Vlaardingen en initiatiefnemer van Code Oranje, de groep van bestuurders, politici en burgers die pleit voor een radicale verandering van de lokale democratie.

'Waar gaat het echt om in organisaties? Om betekenis en zingeving, tot uiting komend in de collectieve ambitie van de organisatie. En die ambitie kan pas collectief genoemd worden als iedereen er in een participatief proces aan bij heeft kunnen dragen. Als je vertrouwt op de kennis, de loyaliteit en het zelfsturend vermogen van mensen en je brengt hen op een goede manier met elkaar in gesprek, dan ontstaan er de mooiste dingen. De auteurs van dit boek – die tot de beste procesbegeleiders van ons land behoren – laten op inspirerende en inzichtelijke manier zien hoe je die belangrijke participatieve processen structureert, conditioneert en faciliteert. Een must have voor bestuurders en managers die houden van hun organisatie en van de betekenis die hun organisatie voor de omgeving heeft, maar die nog niet zo goed weten hoe je dat elkaar duidelijk maakt.' - Prof. dr. ir. Mathieu Weggeman, hoogleraar Organisatiekunde aan de TU/e en onder meer auteur van Leidinggeven aan Professionals? Niet doen!

'Al diverse keren heb ik met de makers van dit boek een traject gevolgd volgens de door hen beschreven methode, nu eindelijk in boekvorm verschenen. De eerste keer was het voor ons als bestuur van een zorggroep voor huisartsen een spannende stap om onze koers met alle huisartsen en ketenpartners gezamenlijk te bepalen. Als bestuurder heb ik veel geleerd tijdens de werkateliers, en ik maak nog regelmatig gebruik van hun tips tijdens gewone vergaderingen en bijeenkomsten met leden en ketenpartners. Dit prachtige boek vat alles samen; aan te bevelen voor iedereen die te maken heeft met complexe vraagstukken, groot of klein, zoals we die nu steeds vaker in ons leven tegenkomen, en daarmee aan de slag wil.' - Anneke Bouma, bestuurder huisartsenzorggroep Synchroon.

'De echt ingewikkelde vraagstukken kan geen enkele organisatie alleen oplossen. Wederzijdse afhankelijkheid is steeds meer een gegeven. En dat maakt het echt anders. Wij delen die overtuiging! Een goed proces is het halve werk. En dan is het geweldig als de beste procesbegeleiders ons een kijkje gunnen in hun keuken van visies, overtuigingen, ordeningen, drijfveren, methodes en aanpakken. Dat is wat Eric, Gemma en Rolf doen met dit boek. Eenvoudig, complex en paradoxaal: gelegenheid, ruimte, leiderschap, zelforganisatie, werkateliers. C’est ça.' - Dr. Wilfrid Opheij, bestuursadviseur bij Common Eye en onder meer auteur van Leren samenwerken tussen organisaties, managementboek van het jaar in 2013.