Elleke van Gelder, de auteur van Het grote verwonderboek, is onder andere adviseur sociale innovatie bij de Nationale Politie. In de prachtige proloog beschrijft ze hoe ze daar sinds 2007 in is gerold, vanuit de behoefte aan creatieve en kritische denkers binnen de organisatie. Dat ging niet zonder slag of stoot, zo blijkt uit de vele persoonlijke anekdotes in het boek. Sociale innovatie is in de definitie van De Gelder ‘vanuit verwondering en nieuwsgierigheid ruimte creëren voor anders kijken, anders denken en anders doen.’ Op basis van deze ene zin is het boek ingedeeld in vier delen.
Verborgen mogelijkheden
Het eerste deel gaat over de basis voor sociale innovatie. Dit begint met onderscheid tussen ‘managen van -1 tot 0’, ofwel problemen oplossen, en ‘bewegen van 0 naar 1’. Dit laatste is veel meer dan problemen oplossen, want door deze beweging worden onze verborgen mogelijkheden aangeboord om ‘te groeien, te leren, te ontwikkelen en toe te voegen.’ Met als drijfveer om ‘onze organisaties beter, mooier, waardevoller en impactvoller te maken’. Want sociale innovatie heeft als bedoeling dat ‘het creatieve, wendbare en veerkrachtige potentieel van mensen en organisaties verder ontluikt en benut kan worden.’ Uiterst actueel en relevant, in onze momenteel zo dynamische, complexe en maar beperkt voorspelbare werkomgevingen.
Verder kijken
De overige drie delen van het boek gaan achtereenvolgens over anders kijken, anders denken en anders doen. Bij kijken gaat het bijvoorbeeld over onze onvermijdelijke subjectiviteit. We nemen onszelf immers altijd mee. In de woorden van Frans-Cubaanse schrijfster Anaïs Nin: ‘We don’t see the things as they are; we see them as we are.’ Dit heeft onvermijdelijk invloed op ons denken, zoals op de aannames die we vaak onbewust hebben, en op ons doen, ons al dan niet handelen. Het mooie is dat we ons als mens hiervan bewust kunnen worden. Met wat aandacht en oefening kunnen we ons kijken, ons denken en dus ook ons doen beïnvloeden. Om zo bijvoorbeeld eens níet voor die ogenschijnlijk aantrekkelijke kortetermijnoplossing voor een complex vraagstuk te kiezen, die vaak al snel niet blijkt te werken. Om dus verder te kijken, te ontwikkelen en te verbeteren richting structurele, duurzame benaderingen. Om zo meer maatschappelijke waarde en impact te genereren.
één grote uitnodiging
De definitie van sociale innovatie in het boek heeft nog een laatste zin. Die behelst het stellen en onderzoeken van de vraag: ‘Kan het ook anders?’ Ja dus. Dit boek bewijst in elk geval dat een boek over écht veranderen in en van organisaties inderdaad anders kan. En wel op een uiterst aangename, subtiele en taalgevoelige manier. In mijn ogen is dit boek één grote uitnodiging om bij complexe vraagstukken, met zelden een voor de hand liggende oplossing, te vertragen. Dit in plaats van het gebruikelijke versnellen, wat toch vaak de reflex is in organisaties. Vertragen? Dat vraagt wel wat van je als manager. Namelijk de bewuste keuze om daar tijd, mentale ruimte en energie voor vrij te maken. Ofwel, om uit de waan van de dag te stappen. Doe eens gek en aanvaard de uitnodiging om te vertragen. Begin je te verwonderen en verbaas je over de resultaten.
Over Martin van Staveren
Martin van Staveren is adviseur, auteur, docent en spreker. Hij ontwikkelde het gedachtegoed voor risicoleiderschap. Met zijn bureau VSRM helpt hij organisaties doelgericht om te gaan met risico’s én kansen in complexe situaties. Eerder schreef hij onder andere Risicogestuurd werken (2015), Risicoleiderschap (2018) en Iedereen Risicoleider (2020).
